Page 154 - The Journal of the Royal Society of Thailand
P. 154
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที� ๔๙ ฉบัับัที� ๑ มกราคม-เมษาย์น ๒๕๖๗
144 พุุทธธรรมนำทางสู่่�นิรวาณกรณีศึึกษามหากาพุย์์เสู่านทรนันทะของอัศึวโฆษ
การทำสู่มาธิเพุ้�อกำจััดวิติก (วิติรฺกปฺรหาณ)
อััศวีโฆษได้้ขยายควีามพ่ที่ธ์ธ์รรมต�อัไป็วี�า เม่�อัพระโยคาวีจ้รเล่อักสัถูานที่ี�อัันเงียบสังัด้ได้้แล้วีควีรนั�งตั�ง
กายให้ตรง เพ�งจ้ิตจ้ด้จ้�อัที่ี�ป็ลายจ้มูก หน้าผู้าก หร่อัระหวี�างคิ�วีที่ั�งสัอัง (๑๕.๑-๒) เม่�อัเพ�งอัารมณ์จ้นภาวีะจ้ิตสังบ
ป็ระณีตมีใจ้แน�วีแน�ถูึงขั�นฌาน และมีวีิตก หร่อัการตริตรึกอัารมณ์เกิด้ขึ�น ควีรแก้ไขระงับวีิตกนั�น ๆ ให้
๑๐
หมด้ไป็ด้้วียวีิธ์ีการด้ังนี�
วีิตกฺเกฺี�ย์วีกฺับกฺามราคะ ขณะนั�งสัมาธ์ิถู้าเกิด้ควีามเร�าร้อันในใจ้เพราะคิด้ถูึงกามก็ให้กำจ้ัด้อัอักไป็ด้้วีย
ธ์รรมที่ี�ตรงกันข้ามกับกาม เหม่อันกำจ้ัด้ควีามม่ด้ด้้วียแสังสัวี�าง อัน่สััยกิเลสัที่ี�เกิด้จ้ากกามราคะซึ้�อันอัยู�ภายใน
เป็็นเหม่อันไฟัที่ี�ป็กคล่มด้้วียเถู้า ด้ังนั�น การกำจ้ัด้อัน่สััยกิเลสัจ้ึงต้อังใชี้การภาวีนา เหม่อันกับการด้ับไฟัด้้วียน�ำ
ถู้าที่ำลายอัน่สััยกิเลสัได้้กามราคะก็จ้ะไม�เกิด้ขึ�น เหม่อันกับหน�อัพ่ชีไม�งอักจ้ากเมล็ด้ที่ี�ตายแล้วี (๑๕.๓-๖)
กามราคะเป็็นสัิ�งไม�เที่ี�ยง วี�างเป็ล�า เป็็นสัาเหต่แห�งควีามวีิบัติที่ั�วีไป็แก�คนหมู�มาก คนที่ี�แสัวีงหากามราคะมีแต�
ควีามที่่กข์ เม่�อัรักษาไวี้ก็เป็็นที่่กข์ เม่�อัสัูญเสัียก็โศกเศร้าเสัียใจ้เป็็นที่่กข์ เม่�อัได้้มาก็ไม�รู้สัึกอัิ�ม คนที่ี�คิด้วี�า
ควีามสั่ขเกิด้จ้ากกามราคะย�อัมถูึงควีามพินาศ เพราะควีามสั่ขจ้ากกามราคะเป็็นเพียงจ้ินตนาการ มีควีาม
ผู้ันแป็ร ไร้สัาระ และไม�มั�นคง (๑๕.๙-๑๑) ด้ังนั�น จ้ึงควีรตัด้รากเหง้าขอังกามราคะให้หมด้ไป็
วีิตกฺเกฺี�ย์วีกฺับพย์าบาท ถู้ามีจ้ิตคิด้พยาบาที่เบียด้เบียนผูู้้อั่�นก็ควีรกำจ้ัด้อัอักไป็ด้้วียธ์รรมที่ี�ตรงกันข้าม
เหม่อันที่ำน�ำข่�นให้ใสัด้้วียสัารสั้ม ธ์รรมที่ี�ตรงกันข้ามกับควีามพยาบาที่และการเบียด้เบียน ได้้แก� เมตตาและ
กร่ณา (๑๕.๑๒-๑๓) คนที่ี�ไม�ที่ำชีั�วีที่างกาย แต�ถู้าจ้ิตใจ้ยังมีควีามพยาบาที่ก็ถู่อัวี�าเขากำลังที่ำร้ายตนเอังด้้วียขอัง
สักป็รก คนที่ี�คิด้ร้ายต�อัผูู้้อั่�นไม�วี�าจ้ะเบียด้เบียนผูู้้อั่�นหร่อัไม�ก็ตาม จ้ิตใจ้ขอังเขาย�อัมถููกเผู้าก�อัน (๑๕.๑๔-๑๖)
คนด้ีไม�ควีรก�อัควีามที่่กข์ให้แก�สัรรพสััตวี์ซึ้�ำอัีก เพราะพวีกเขาต�างก็ที่่กข์เพราะพยาธ์ิ ชีรา และมรณะมากอัยู�แล้วี
เม่�อัคนคิด้ถูึงเร่�อังใด้ตลอัด้เวีลา จ้ิตย�อัมโน้มเอัียงไป็ที่างนั�น ด้ังนั�น เม่�อัละอัก่ศลได้้แล้วีจ้ึงควีรนึกถูึงแต�สัิ�งที่ี�เป็็น
ก่ศล (๑๕.๑๘-๑๙) ควีรใชี้สัติกำจ้ัด้พยาบาที่วีิตกให้หมด้ไป็โด้ยอัาศัยธ์รรมที่ี�เป็็นป็ฏิป็ักษ์กัน เหม่อันกับการถูอัน
ลิ�มจ้ากร�อังไม้โด้ยใชี้ลิ�มอัีกอัันหนึ�งที่ี�แหลมกวี�า (๑๕.๒๙)
วีิตกฺเกฺี�ย์วีกฺับญาติ ถู้ามีวีิตกเกี�ยวีกับญาติก็ควีรคิด้เสัียใหม�วี�าคนที่ี�เป็็นญาติขอังเราในบัด้นี�อัาจ้เป็็นคน
แป็ลกหน้าในอัด้ีต และคนแป็ลกหน้าในป็ัจ้จ้่บันก็อัาจ้เป็็นญาติขอังเราในอันาคตก็ได้้ (๑๕.๓๒) เพราะมน่ษย์
ป็่ถู่ชีนมีการเวีียนวี�ายตายเกิด้ซึ้�ำแล้วีซึ้�ำอัีก ในโลกนี�ไม�มีใครเป็็นที่ี�รักขอังใครได้้อัย�างแที่้จ้ริง ที่่กอัย�างขึ�นอัยู�กับ
เหต่และผู้ล (๑๕.๓๕) ญาติอัาจ้ถููกมอังวี�าไม�มีป็ระโยชีน์ และคนที่ี�ไม�ใชี�ญาติอัาจ้ถููกมอังวี�ามีป็ระโยชีน์ก็ได้้
เพราะชีาวีโลกมักตัด้ควีามรักและสัร้างควีามรักไป็ตามควีามพอัใจ้ขอังตน (๑๕.๓๘) ด้ังนั�นจ้ึงไม�ควีรป็ล�อัยให้
ควีามนึกคิด้เกี�ยวีกับญาติมาครอับงำจ้ิตใจ้ เพราะในสัังสัารวีัฏนี�คนที่ี�เป็็นญาติและคนแป็ลกหน้าไม�มีอัะไร
แตกต�างกันเลย (๑๕.๔๑)
๑๐ คำวี�า “วีิตก” (ภาษาสัันสักฤตวี�า วีิตรฺก) ควีามหมายในที่างธ์รรมหมายถูึง ควีามตรึก, ตริ, การยกจ้ิตขึ�นสัู�อัารมณ์ หร่อัป็ักจ้ิตลงสัู�อัารมณ์
(ข้อั ๑ ในอังค์ฌาน ๕ ค่อั วีิตก วีิจ้าร ป็่ติ สั่ข เอักัคคตา), การคิด้, ควีามด้ำริ แต�ในภาษาไที่ยนิยมใชี้วี�า เป็็นห�วีงกังวีล (พระธ์รรมป็ิฎก ๒๕๔๖ : ๒๒๙)
