Page 159 - The Journal of the Royal Society of Thailand
P. 159
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่ี� ๔๙ ฉบัับัที่ี� ๑ มกราคม-เมษาย์นี ๒๕๖๗
รองศาสตราจารย์์ ดร.สำเนีีย์ง เลื่่�อมใส 149
พระนันที่ะเม่�อับรรล่อัรหัตผู้ลแล้วีได้้เด้ินที่างมาเฝ้าพระพ่ที่ธ์เจ้้า ด้้วียควีามเคารพที่ี�มีต�อัพระบรมครู
๑๑
อัย�างมากจ้ึงหมอับกราบพระพ่ที่ธ์อังค์ด้้วียร�างกายที่่กสั�วีน ราวีกับเสัาที่อังคำต้นใหญ�ที่ี�ที่าด้้วียจ้ันที่น์แด้งวีางที่อัด้
อัยู�บนพ่�น พระพ่ที่ธ์อังค์ที่รงที่ราบวี�าพระนันที่ะมีจ้ิตหล่ด้พ้นและรู้แจ้้งพระสััที่ธ์รรมแล้วีจ้ึงที่รงพยากรณ์การบรรล่
อัรหัตผู้ลขอังพระนันที่ะ (๑๘.๒๐-๒๑) และรับสัั�งให้ไป็เผู้ยแผู้�พระสััที่ธ์รรมเพ่�อัป็ระโยชีน์สั่ขขอังมหาชีนต�อัไป็
ด้้วียพระด้ำรัสัวี�า “เธ์อัได้้บรรล่ควีามสัำเร็จ้เพราะป็ระพฤติตามอัริยมรรค บัด้นี�เธ์อัไม�มีกิจ้ที่ี�จ้ะต้อังที่ำอัีกแล้วี
จ้ากนี�ไป็เธ์อัจ้งเที่ี�ยวีจ้าริกแสัด้งธ์รรมโป็รด้ชีาวีโลกที่ี�กำลังตกอัยู�ในห้วีงที่่กข์ให้หล่ด้พ้นจ้ากที่่กข์เถูิด้” (๑๘.๕๔)
พระนันที่ะน้อัมรับพ่ที่ธ์ด้ำรัสัแล้วีจ้ึงก้มกราบพระบาที่ที่ั�งสัอังขอังพระบรมศาสัด้า จ้ากนั�นจ้ึงกราบทีู่ลลาเที่ี�ยวี
จ้าริกไป็เที่ศนาสัั�งสัอันป็ระชีาชีนโด้ยมิได้้ดู้หมิ�นผูู้้อั่�นและไม�ได้้โอั้อัวีด้ยกย�อังตนเอังเลย (๑๘.๖๑)
บัทสู่รุป
มหากาพย์เสานัทรนัันัทะกวีีนิพนธ์์เร่�อังเยี�ยมขอังอััศวีโฆษที่ำให้ที่ราบเร่�อังราวีขอังเจ้้าชีายนันที่ะ
เจ้้าชีายหน่�มรูป็งามผูู้้ใฝ่ใจ้แต�กามสั่ข ที่วี�าถููกพระพ่ที่ธ์เจ้้าชีักนำอัอักไป็สัู�ที่างธ์รรมจ้นได้้พบที่างสังบค่อันิรวีาณ
ในการถู�ายที่อัด้เร่�อังราวีขอังเจ้้าชีายนันที่ะ กวีีได้้สัอัด้ผู้สัานหลักธ์รรมคำสัอันที่ี�สัำคัญที่างพระพ่ที่ธ์ศาสันาไวี้เป็็น
อัันมาก โด้ยเริ�มตั�งแต�หลักธ์รรมขั�นพ่�นฐานค่อั ศีล สัมาธ์ิ ป็ัญญา ไป็จ้นถูึงหลักธ์รรมขั�นสัูงสั่ด้ค่อัอัริยสััจ้ หลักธ์รรม
เหล�านี�สัามารถูนำไป็ป็ระพฤติป็ฏิบัติเพ่�อัม่�งสัู�นิรวีาณ หร่อัเพียงเพ่�อัป็ระย่กต์ใชี้เป็็นป็ระโยชีน์ในชีีวีิตป็ระจ้ำวีัน
ก็ได้้เป็็นอัย�างด้ี มหากาพย์เร่�อังนี�ยังที่ำให้เห็นพ่ที่ธ์วีิธ์ีการสัอันขอังพระบรมศาสัด้าที่ี�ที่รงสัอันแต�ละบ่คคลไป็
ตามอั่ป็นิสััย ด้ังที่ี�ที่รงที่ราบวี�าจ้ิตใจ้ขอังพระนันที่ะจ้�อัมจ้มอัยู�ในห้วีงควีามรักควีามคิด้ถูึงพระชีายา พระพ่ที่ธ์อังค์
ก็ที่รงใชี้พ่ที่ธ์ก่ศโลบายที่ี�คล้ายกับสัำนวีนไที่ยวี�า “หนามยอักเอัาหนามบ�ง” โด้ยที่รงพาพระนันที่ะไป็ชีมนางอััป็สัร
ที่ี�งด้งามกวี�าเพ่�อัให้คลายควีามหลงใหลพระชีายาและป็รารถูนาจ้ะได้้นางอััป็สัรแที่น จ้ากนั�นจ้ึงที่รงสัอันการป็ฏิบัติ
ธ์รรมบำเพ็ญเพียรนัยวี�าเพ่�อัให้บรรล่ควีามสัำเร็จ้ด้ังป็รารถูนา แต�ครั�นเม่�อัพระนันที่ะลงม่อัป็ฏิบัติตามคำสัอัน
ขอังพระพ่ที่ธ์อังค์แล้วีก็เกิด้ป็ัญญาสัามารถูกำจ้ัด้กิเลสัได้้หมด้สัิ�นบรรล่อัรหัตผู้ลเข้าสัู�นิรวีาณ มหากาพย์เสานัทรนัันัทะ
ขอังอััศวีโฆษอัันเป็็นยอัด้ขอังกวีีนิพนธ์์สัันสักฤตจ้ึงไม�เพียงเป็่�ยมด้้วียค่ณค�าที่างวีรรณกรรมแต�เป็่�ยมด้้วียค่ณค�า
ที่างป็ัญญาอัย�างสัมบูรณ์
๑๑ ในอัรรถูกถูาธ์รรมบที่ (สัมเด้็จ้พระมหาสัมณเจ้้า กรมพระยาวีชีิรญาณวีโรรสั, ๒๕๖๐ : ๑๐๕-๑๖๖) กล�าวีวี�า เม่�อัพระนันที่ะบรรล่อัรหัตผู้ลแล้วี
ได้้มาบอักค่นควีามต้อังการนางอััป็สัรกับพระพ่ที่ธ์อังค์ เหล�าภิกษ่เห็นวี�าพระนันที่ะเป็ลี�ยนไป็เป็็นคนละคนจ้ึงสัอับถูามจ้นที่ราบเร่�อังแล้วีนำควีามไป็
กราบทีู่ลพระพ่ที่ธ์เจ้้า พระพ่ที่ธ์อังค์จ้ึงที่รงอัธ์ิบายพร้อัมกับตรัสัพระคาถูาวี�า
ยถูา อัคารำ ที่่จฺ้ฉนฺนำ วี่ฏฺฺฐิ สัมติวีิชีฺฌติ
เอัวีำ อัภาวีิตำ จ้ิตฺตำ ราโค สัมติวีิชีฺฌติ ฯ (ธ์รรมบที่, ๑๓)
ควีามวี�า ฝนย�อัมรั�วีรด้เร่อันที่ี�ม่งไม�ด้ีฉันใด้ ราคะย�อัมเสัียด้แที่งจ้ิตที่ี�ไม�ได้้อับรมฉันนั�น
ยถูา อัคารำ สั่จฺ้ฉนฺนำ วี่ฏฺฺฐิ น สัมติวีิชีฺฌติ
เอัวีำ สั่ภาวีิตำ จ้ิตฺตำ ราโค น สัมติวีิชีฺฌติ ฯ (ธ์รรมบที่, ๑๔)
ควีามวี�า ฝนย�อัมรั�วีรด้เร่อันที่ี�ม่งด้ีแล้วีไม�ได้้ฉันใด้ ราคะย�อัมเสัียด้แที่งจ้ิตที่ี�อับรมด้ีแล้วีไม�ได้้ฉันนั�น
จ้ากนั�น พระพ่ที่ธ์อังค์ได้้เล�าถูึงอัด้ีตชีาติขอังพระนันที่ะวี�าเคยเกิด้เป็็นลาขอังพ�อัค้าชีาวีเม่อังพาราณสัี ครั�งหนึ�งพ�อัค้าบรรที่่กสัินค้าใสั�
หลังลาไป็ขายยังเม่อังตักศิลา เม่�อัไป็ถูึงจ้ึงป็ล�อัยให้ลาเที่ี�ยวีหากิน ลานั�นไป็พบนางลาเจ้้าถูิ�นจ้ึงเกิด้ควีามรัก เม่�อัพ�อัค้าจ้ะนำกลับก็ไม�ยอัมกลับ พ�อัค้า
จ้ึงต้อังบอักวี�าจ้ะนำนางลาที่ี�สัวียงามกวี�ามาให้ ลานั�นจ้ึงยอัมเด้ินที่างกลับ (อัด้ีตชีาติขอังพระนันที่ะไม�ถููกกล�าวีถูึงในมหากาพย์เสานัทรนัันัทะ)
พระพ่ที่ธ์โฆสัเล�าเร่�อังพระนันที่ะจ้บลงที่ี�พระพ่ที่ธ์อังค์ตรัสัพระคาถูาธ์รรมบที่และเล�าถูึงอัด้ีตชีาติขอังพระนันที่ะ สั�วีนมหากาพย์เสานัทรนัันัทะจ้บลง
ที่ี�พระนันที่ะได้้บรรล่อัรหันต์แล้วีพระพ่ที่ธ์เจ้้าที่รงสั�งไป็เผู้ยแผู้�พระพ่ที่ธ์ศาสันา
