Page 229 - 47-2
P. 229
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
นางสาวกนกวลีี ชููชูัยยะ 219
เหตุการณ์สู่ำาคัญทางปัระวัติศาสู่ตร์กับการใช้ตราตำาแหน่่ง
กฎหมายตราสู่ามดีวง
การประที่้บตราตำาแหน่่งที่ี�สำาคั้ญที่ี�สุดีเร่�องหน่ึ�งใน่ประว้ติศาสตร์ไที่ย คั่อ กฎหมัายตราสามัดีวง
ซึ่ึ�งช้ำาระใน่ร้ช้สมั้ยพระบาที่สมัเดี็จพระพุที่ธยอดีฟ้้าจุฬาโลกมัหาราช้ โดียน่ำาบที่กฎหมัายล้กษณ์ะต่าง ๆ
ที่ี�ใช้้ใน่ขณ์ะน่้�น่อ้น่มัีมัาต้�งแต่สมั้ยอยุธยา มัารวบรวมัเป็น่หมัวดีหมัู่และช้ำาระดี้ดีแปลงบางบที่ที่ี�วิปลาส
ที่ำาให้เสียคัวามัยุติธรรมัออกไป เมั่�อช้ำาระแล้วเสร็จพระบาที่สมัเดี็จพระพุที่ธยอดีฟ้้าจุฬาโลกมัหาราช้
โปรดีเกล้าฯ ให้พน่้กงาน่อาล้กษณ์์จารึกไว้เป็น่ ๓ ฉบ้บ หร่อ ๓ ชุ้ดี ชุ้ดีละ ๔๑ เล่มั เขียน่ดี้วยหมัึก
บน่สมัุดีข่อยสีขาว ๓ ชุ้ดีแรกเป็น่ต้น่ ฉบ้บแที่้เรียกว่า ฉบ้บหลวง เก็บไว้ใกล้ช้ิดีพระองคั์ คั่อ ห้องเคัร่�อง
๑ ชุ้ดี หอหลวง ๑ ชุ้ดี และศาลหลวง ๑ ชุ้ดี และโปรดีเกล้าฯ ให้ปิดีดีวงตราพระราช้สีห์ พระคัช้สีห์
และบ้วแก้ว ไว้บน่ปกของกฎหมัายที่ี�จ้ดีที่ำาใหมั่น่ี�ทีุ่กเล่มั และที่รงกำาช้้บว่าต่อไป หากมัีการอ้างใช้้ต้วบที่
กฎหมัายใดี ๆ ใน่การพิจารณ์าพิพากษาคัดีี หากกฎหมัายที่ี�อ้างไมั่มัีตราที่้�งสามัดีวงน่ี� อย่าให้ผู่้ใดีเช้่�อฟ้ัง
เป็น่อ้น่ขาดี ตราพระราช้สีห์ พระคัช้สีห์ และบ้วแก้ว เป็น่ตราตำาแหน่่งสำาคั้ญ คั่อ ตราพระคัช้สีห์
เป็น่ตราตำาแหน่่งสมัุหพระกลาโหมั ซึ่ึ�งบ้งคั้บบ้ญช้าห้วเมั่องปักษ์ใต้ ตราพระราช้สีห์ เป็น่ตราตำาแหน่่ง
สมัุหน่ายก ซึ่ึ�งบ้งคั้บบ้ญช้าห้วเมั่องฝ่่ายเหน่่อ ตราบ้วแก้ว เป็น่ตราตำาแหน่่งเสน่าบดีีกรมัพระคัล้ง ซึ่ึ�ง
บ้งคั้บบ้ญช้าห้วเมั่องช้ายที่ะเลตะว้น่ออก ดี้งน่้�น่ ตราพระราช้สีห์ พระคัช้สีห์ และตราบ้วแก้ว รวมั
๓ ดีวง ที่ี�ประที่้บบน่ปกของกฎหมัายแต่ละเล่มัที่ี�ช้ำาระใหมั่ จึงมัีน่้ยสำาคั้ญหมัายถึึงการบ้งคั้บใช้้ที่้�ง
พระราช้อาณ์าจ้กร (ราช้บ้ณ์ฑ์ิตยสถึาน่, ๒๕๕๐ (๑) : ๙-๑๑)
การประที่้บตราพระราช้สีห์ พระคัช้สีห์ และบ้วแก้ว ย้งปรากฏิใน่กฎหมัายที่ี�ตราขึ�น่ใน่ร้ช้สมั้ย
พระบาที่สมัเดี็จพระจุลจอมัเกล้าเจ้าอยู่ห้ว เมั่�อ พ.ศ. ๒๔๒๐ คั่อ พระราช้บ้ญญ้ติล้กษณ์ะพยาน่ร้บ
สิน่จ้างสิน่บน่ ซึ่ึ�งที่รงพระกรุณ์าโปรดีเกล้าฯ ให้ “อาล้กษณ์์เขียน่เส้น่ดีำาขึ�น่กระดีาษเปน่เล่มัสมัุดีไว้
๓ ฉบ้บ ประที่้บตราพระราช้สีห์ ประที่้บตราพระคัช้สีห์ ประที่้บตราบ้วแก้ว ที่้�ง ๓ ฉบ้บไว้ข้างที่ี�ฉบ้บ ๑
ห้องอาล้กษณ์ฉบ้บ ๑ ไว้อ้ฏิฐวิจารณ์ศาลาฉบ้บ ๑ แล้วให้ตีพิมัพ์ ณ์ โรงหลวง ตามัฉบ้บที่ี�ประที่้บตรา
สามัดีวงน่ี�ถึูกต้องตรงก้น่ ถึ้ามัีคัวามัสงไสยดี้วยข้อพระราช้บ้ญญ้ติน่ี�ประการใดี ให้สอบตรวจก้บฉบ้บที่ี�
ไดี้ประที่้บตราไว้สามัฉบ้บน่้�น่เปน่หล้กถึาน่ส่บไป” (กฎหมัายใน่ร้ช้กาลที่ี� ๕ เล่มั ๒, ๒๕๔๑ : ๔๘๗)
ใน่กฎหมัายบางฉบ้บที่ี�ไมั่ไดี้บ้งคั้บที่้�วราช้อาณ์าจ้กร เช้่น่ พระธรรมันู่ญศาลห้วเมั่อง
ร้ตน่โกสิน่ที่รศก ๑๑๔ พ.ศ. ๒๔๓๘ ซึ่ึ�งกำาหน่ดีไว้ว่า พระราช้บ้ญญ้ติน่ี�จะใช้้ใน่ห้วเมั่องมัณ์ฑ์ลใดี
