Page 228 - 47-2
P. 228
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
218 จากตราตำาแหน่่งสู่่่เคร่�องหมายราชการ
ราช้การที่ี�ไปถึึงห้วเมั่องแต่เดีิมัน่้�น่เรียกว่า “ตรา” เป็น่แต่เขียน่และประที่้บตราลงไป จน่ถึึงร้ช้กาลที่ี� ๕
เมั่�อไดี้ที่รงจ้ดีต้�งกระที่รวงมัหาดีไที่ยใหมั่ขึ�น่แล้ว จึงใช้้วิธีลงน่ามัและประที่้บตรากำาก้บไปดี้วยทีุ่กฉบ้บ
ตราน่้�น่สำาหร้บเสน่าบดีี มัีตราจ้กร ตราพระราช้สีห์ใหญ่ ตราพระราช้สีห์น่้อย ตราพระราช้สีห์ประจำา
ผ่น่ึกคัร้�ง หน่้งส่อที่ี�เรียกว่า ศุภอ้กษร และตราพระราช้สีห์ประจำาคัร้�ง (พระยามัหาอำามัาตยาธิบดีี,
๒๕๐๕ : ๓๐) และย้งมัีตราสำาหร้บข้าราช้การผู่้ใหญ่ใน่กระที่รวงดี้วย และไดี้ยกต้วอย่างการลงน่ามั
กำาก้บใน่ตราของเสน่าบดีีมัหาดีไที่ยหร่อสมัุหน่ายก ดี้งน่ี�
ตราจักรนัั�นั ใชิ้ประทับัแต่หนัังสือหรือที�เรียกว่าสารตรา รับัพิระบัรมราชิ-
โองการพิระเจ้าแผู้่นัดินัให้ประหารชิีวิตผูู้้กระทำาผู้ิดตามหัวเมือง ตราดวงนัี�เมื�อ
สมเด็จเจ้าพิระยาบัรมมหาศรีสุริยวงศ์ท่านัดำารงตำาแหนั่งเป็นัผูู้้สำาเร็จราชิการ
แทนัพิระองคี์ เมื�อต้นัรัชิกาลที� ๕ นัั�นั ท่านัจะมีคีำาสั�งไปยังหัวเมืองในัเรื�อง
ประหารชิีวิต ท่านัรังเกียจไม่ใชิ้ตราจักร ท่านัทำาตราขี่องท่านัขี่ึ�นัใหม่ดวงหนัึ�ง
เรียกว่าตราศรพิระขี่รรคี์สำาหรับัประทับัตราดวงนัั�นั จนัสิ�นัสมัยที�ท่านัเป็นัผูู้้สำาเร็จ
ราชิการ หนัังสือหรือตราเชิ่นันัี�ต้องเขี่ียนัคีำาว่า “ให้ประหารชิีวิต” (ลงนัามนัักโทษ)
แล้วประทับัตราขี่้างบันัและนัอก ใคีรเป็นัเสนัาบัดีที�รับัพิระบัรมราชิโองการเขี่ียนั
ทำาตราพิระราชิสีห์ใหญ่ไปนัั�นัต้องเซ็็นันัามกำากับัใต้ดวงตราจักรด้วยทุกฉบัับั แต่
อย่าให้เซ็็นัถืึงติดขี่อบัตรา เพิราะถืือกันัว่าเป็นัอัปมงคีล
ตราพิระราชิสีห์ใหญ่ เป็นัตราสำาหรับัประทับัหนัังสือราชิการบันันัามเสนัาบัดี
ถื้าหนัังสือนัั�นัเป็นัหนัังสือถืึงเจ้าประเทศราชิ ขี่ึ�นัต้นัด้วยคีำาว่า ศุภอักษร
บัวรมงคีลวิมลโลก...(แล้วต่อไปอีกยาว) จึ�งใชิ้ประทับัได้ เป็นัหนัังสือหรือคีำาสั�ง
ถืึงขี่้าราชิการหัวเมืองธรรมดาซ็ึ�งใชิ้คีำาแต่ว่า สารตราเจ้าพิระยาจักรีศรีองคีรักษ์
ที�สมุหนัายก ถืึง ดังนัี� ลงท้ายเซ็็นันัามเสนัาบัดีแล้วต้องประทับัตราพิระราชิสีห์
ใหญ่นัี�บันันัาม
ตราพิระราชิสีห์นั้อย เป็นัดวงตราสำาหรับัประทับัขี่้างบันันัามเสนัาบัดีในั
หนัังสือคีำาสั�งทั�งปวงที�เรียกว่าตรานั้อย เป็นัตราที�ต้องประทับัมากกว่าดวงใด ๆ
ทั�งหมด (พระยามัหาอำามัาตยาธิบดีี, ๒๕๐๕ : ๓๐-๓๑)
