Page 224 - 47-2
P. 224
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
214 จากตราตำาแหน่่งสู่่่เคร่�องหมายราชการ
ดี้วยพระราช้ที่าน่ส้ญญาบ้ตร การต้�งเสน่าบดีีก็สำาเร็จดี้วยการพระราช้ที่าน่พระราช้ล้ญจกรเปน่ตรา
ตำาแหน่่ง เปน่อ้น่เสน่าบดีีไดี้ร้บพระราช้ที่าน่พระราช้อำาน่าจเต็มัตามัน่่าที่ี�อ้น่มัีใน่กฎพระธรรมันู่ญ การที่ี�
เสน่าบดีีบ้งคั้บบ้ญช้ากิจราช้การ ก็สิที่ธิ�ขาดีดี้วยที่้องตราดีำาเน่ิน่กระแสพระบรมัราช้โองการเปน่สำาคั้ญ
ส่บมัาดี้งน่ี�” (ราช้กิจจานุ่เบกษา เล่มั ๓๑, ๒๔๕๗ : ๔๘๕คั) ที่้�งน่ี� ใน่ร้ช้สมั้ยพระบาที่สมัเดี็จ
พระจอมัเกล้าเจ้าอยู่ห้วมัีพระราช้ประเพณ์ีที่รงต้�งข้าราช้การดี้วยการพระราช้ที่าน่ราช้ที่ิน่น่ามัจารึก
ใน่สุพรรณ์บ้ฏิ หิร้ญบ้ฏิ หร่อส้ญญาบ้ตร พระราช้ล้ญจกรสำาหร้บตำาแหน่่งเสน่าบดีีก็ร้บมัอบก้น่เอง
มัิไดี้พระราช้ที่าน่พร้อมัก้บราช้ที่ิน่น่ามั เมั่�อพระบาที่สมัเดี็จพระมังกุฎเกล้าเจ้าอยู่ห้วที่รงที่ราบว่า
การร้บและมัอบตราตำาแหน่่งเสน่าบดีีน่้�น่ เสน่าบดีีมัิไดี้ร้บมัอบต่อก้น่เองแต่เสมัียน่ตราซึ่ึ�งเป็น่
ข้าราช้การผู่้น่้อยร้บมัอบก้น่เอง “เห็น่เปน่อคัารวะวิธีต่อพระบรมัเดีช้านุ่ภาพอยู่ดีูมัิบ้งคัวร” จึง
โปรดีเกล้าฯ ให้ตราพระราช้กฤษฎีกาไว้ว่า “ถึ้าแลเสน่าบดีีผู่้ใดีต้องออกจากตำาแหน่่งกระที่รวงใดี ๆ
ดี้วยการย้ายกระที่รวงก็ดีี ฤๅดี้วยเหตุอย่างอ่�น่ก็ดีี ให้เสน่าบดีีผู่้น่้�น่น่ำาดีวงตราตำาแหน่่งของตน่
ขึ�น่ทีู่ลเกล้าฯ ถึวายเพ่�อจะไดี้พระราช้ที่าน่แดี่ผู่้ที่ี�ไดี้ร้บตำาแหน่่งใหมั่ต่อไป ถึ้าเสน่าบดีีผู่้จะต้องออกจาก
กระที่รวงน่้�น่ป่วยหน่้กฤๅถึึงแก่มัรณ์ภาพฤๅดี้วยเหตุอย่างใดีอย่างหน่ึ�งซึ่ึ�งจะน่ำาดีวงตรามัาทีู่ลเกล้าฯ
ถึวายมัิไดี้ไซึ่ร้ ให้เปน่น่่าที่ี�เสน่าบดีีมัุรธาธรเรียกแลน่ำาตราตำาแหน่่งน่้�น่ทีู่ลเกล้าฯ ถึวาย...”
(ราช้กิจจานุ่เบกษา เล่มั ๓๑, ๒๔๕๗ : ๔๘๕คั) น่้บแต่น่้�น่มัา จึงเป็น่ธรรมัเน่ียมัปฏิิบ้ติที่ี�มัีการ
พระราช้ที่าน่ตราตำาแหน่่งเสน่าบดีีมัาจน่เมั่�อเปลี�ยน่แปลงการปกคัรอง พ.ศ. ๒๔๗๕ แล้ว
พระมัหากษ้ตริย์ย้งคังพระราช้ที่าน่พระบรมัราช้านุ่ญาตให้ใช้้ตราตำาแหน่่งแก่ร้ฐมัน่ตรีกระที่รวงต่าง ๆ
การปัระทับตราตำาแหน่่งเสู่น่าบดีีแลีะการลีงน่ามกำากับตรา
สมัเดี็จฯ เจ้าฟ้้ากรมัพระยาน่ริศรานุ่ว้ดีติวงศ์ ที่รงอธิบายถึึงการใช้้ตราว่า “แต่ก่อน่ไมั่ใช้้
เซึ่็น่ช้่�อ เพราะฉะน่้�น่บรรดีาคัน่สามั้ญ ซึ่ึ�งมัีธุระใน่การหน่้งส่อก็ที่ำาตราขึ�น่ใช้้ประจำาต้วเองเว้น่แต่คัน่
ลางคัน่ ลางตำาแหน่่งซึ่ึ�งพระบาที่สมัเดี็จพระเจ้าอยู่ห้วโปรดีปราน่จึงที่รงพระกรุณ์าโปรดีบริจาคั
พระราช้ล้ญจกรพระราช้ที่าน่ไปใช้้เป็น่ตราประจำาต้ว” (บ้น่ที่ึกเร่�องคัวามัรู้ต่าง ๆ เล่มั ๒, ๒๕๒๑ : ๑๓๓)
ส่วน่การใช้้ตราตำาแหน่่งของเสน่าบดีีหร่อเจ้ากรมัที่ี�มัีอำาน่าจหน่้าที่ี�ตามัที่ี�กำาหน่ดีไว้ใน่พระธรรมันู่ญน่้�น่
เดีิมัใช้้ประที่้บที่้ายเอกสาร ย้งไมั่มัีการกำาหน่ดีให้ลงช้่�อกำาก้บตรา จน่กระที่้�งใน่ร้ช้สมั้ยพระบาที่สมัเดี็จ
พระจอมัเกล้าเจ้าอยู่ห้วที่รงริเริ�มัการลงพระปรมัาภิไธยแที่น่การประที่้บตราแต่มัิไดี้ที่รงใช้้ที่้�งสอง
ประเภที่พร้อมัก้น่ (กรมัศิลปากร, ๒๕๔๖ : ๑๑) น่อกจากน่ี� ย้งที่รงกำาหน่ดีให้เรียกการที่ำาตราให้ปรากฏิเป็น่
