Page 219 - 47-2
P. 219
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
นางสาวกนกวลีี ชููชูัยยะ 209
เรียกว่า “จวน่” เพราะมัีศาลาโถึงปลูกไว้น่อกร้�วข้างหน่้าบ้าน่หล้งหน่ึ�งเรียกว่าศาลากลาง เป็น่ที่ี�สำาหร้บ
ประชุ้มักรมัการเวลามัีการงาน่ เช้่น่ ร้บที่้องตราหร่อปรึกษาราช้การเป็น่ต้น่” (สมัเดี็จพระเจ้าบรมัวงศ์เธอ
กรมัพระยาดีำารงราช้านุ่ภาพ, ๒๕๐๙ : ๒๑)
ตราตำาแหน่่งกับการบริหารราชการแผ่่น่ดีิน่
ใน่สมั้ยสมัเดี็จพระบรมัไตรโลกน่าถึซึ่ึ�งโปรดีให้จ้ดีต้�งกรมัใหญ่ขึ�น่อีก ๒ กรมั คั่อ กรมัพระ
กลาโหมัและกรมัมัหาดีไที่ย กรมัพระกลาโหมั มัีอ้คัรมัหาเสน่าบดีีตำาแหน่่งสมัุหพระกลาโหมั เป็น่เจ้ากรมั
คัวบคัุมัดีูแลกิจการฝ่่ายที่หาร มัีบรรดีาศ้กดีิ�เป็น่เจ้าพระยาอรรคัมัหาเสน่าบดีีและมัีตราพระคัช้สีห์
เป็น่ตราตำาแหน่่ง ส่วน่กรมัมัหาดีไที่ย มัีอ้คัรมัหาเสน่าบดีีตำาแหน่่งสมัุหน่ายก เป็น่เจ้ากรมัคัวบคัุมัดีูแล
กิจการฝ่่ายพลเร่อน่ มัีบรรดีาศ้กดีิ�เป็น่เจ้าพระยาจ้กรีศรีองคัร้กษ์ มัีตราพระราช้สีห์เป็น่ตราตำาแหน่่ง
ส่วน่จตุสดีมัภ์ที่้�ง ๔ กรมั มัีเสน่าบดีีเป็น่ผู่้คัวบคัุมัดีูแลการบริหารราช้การ เจ้ากรมัให้เปลี�ยน่จาก ขุน่เวียง
หร่อขุน่เมั่อง เป็น่พระน่คัรบาล ขุน่ว้งเป็น่พระธรรมัาธิกรณ์์ ขุน่คัล้งเป็น่พระโกษาธิบดีี และขุน่น่าเป็น่
พระเกษตราธิบดีี แต่ละกรมัย้งมัีกรมัย่อยขึ�น่ดี้วย เช้่น่ พระโกษาธิบดีี ซึ่ึ�งดีูแลร้บจ่ายเงิน่และเก็บร้กษา
พระราช้ที่ร้พย์ที่ี�ไดี้จากส่วยสาอากรต่าง ๆ เมั่�อการคั้าขยายต้วขึ�น่ กรมัพระคัล้งมัีหน่้าที่ี�คัรอบคัลุมัไป
จน่ถึึงการคั้าสำาเภาหลวง คัวบคัุมัการคั้าผู่กขาดีก้บต่างประเที่ศ ร้บผ่ิดีช้อบดีูแลรายไดี้และพระราช้ที่ร้พย์
ของราช้สำาน่้กใน่ ๑๒ ที่้องพระคัล้ง รวมัที่้�งกรมัดี้าน่การต่างประเที่ศ คั่อกรมัที่่าซึ่้ายและกรมัที่่าขวา
ต่อมัามัีการแบ่งห้วเมั่องที่้�งปวงออกเป็น่ฝ่่ายเหน่่อและปักษ์ใต้ ให้กรมัมัหาดีไที่ยและกรมัพระกลาโหมั
ร้บผ่ิดีช้อบที่้�งกิจการที่หารและพลเร่อน่ใน่เขตห้วเมั่องที่ี�ปกคัรอง โดียกรมัมัหาดีไที่ยดีูแลห้วเมั่องฝ่่าย
เหน่่อ กรมัพระกลาโหมัดีูแลห้วเมั่องปักษ์ใต้ และใน่สมั้ยอยุธยาตอน่ปลายอำาน่าจบ้งคั้บบ้ญช้าห้วเมั่อง
ปักษ์ใต้ถึูกโอน่ไปขึ�น่ก้บกรมัพระคัล้ง และเป็น่เช้่น่น่ี�มัาจน่ถึึงสมั้ยธน่บุรี
ใน่ร้ช้สมั้ยพระบาที่สมัเดี็จพระพุที่ธยอดีฟ้้าจุฬาโลกมัหาราช้ โปรดีเกล้าฯ ให้ห้วเมั่องปักษ์ใต้
ขึ�น่ก้บสมัุหพระกลาโหมั ห้วเมั่องฝ่่ายเหน่่อขึ�น่ก้บสมัุหน่ายก และห้วเมั่องช้ายที่ะเลตะว้น่ออกขึ�น่ก้บ
เสน่าบดีีพระคัล้ง เมั่�อการคั้าก้บต่างประเที่ศเจริญขึ�น่มัีการที่ำาสน่ธิส้ญญาที่างพระราช้ไมัตรีและการ
พาณ์ิช้ย์ จึงเป็น่หน่้าที่ี�หล้กของกรมัพระคัล้งดี้วย ใน่ พ.ศ. ๒๔๑๖ พระบาที่สมัเดี็จพระจุลจอมัเกล้า
เจ้าอยู่ห้วโปรดีเกล้าฯ ให้ต้�งหอร้ษฎากรพิพ้ฒน่์ขึ�น่เพ่�อจ้ดีที่ำาบ้ญช้ีกลางสำาหร้บรวบรวมัพระราช้ที่ร้พย์
ซึ่ึ�งขึ�น่ใน่ที่้องพระคัล้งที่้�งปวงให้เป็น่แบบแผ่น่ ต่อมัา พ.ศ. ๒๔๑๘ โปรดีเกล้าฯ ให้ต้�งกรมัพระคัล้ง
มัหาสมับ้ติเพ่�อกำาหน่ดีอำาน่าจหน่้าที่ี�และผู่้ร้บผ่ิดีช้อบเกี�ยวก้บการร้บเงิน่ เบิกเงิน่ การจ่ายเงิน่ การเก็บ
