Page 221 - 47-2
P. 221
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
นางสาวกนกวลีี ชููชูัยยะ 211
อ้คัรมัหาเสน่าบดีีและเสน่าบดีีจตุสดีมัภ์ ดี้งต้วอย่างใน่คัำาให้การช้าวกรุงเก่า ว่า เจ้าพระยาอรรคัมัหา
เสน่าที่ี�สมัุหพระกลาโหมั ไดี้ร้บพระราช้ที่าน่เคัร่�องยศต่าง ๆ และเร่อรูปคัช้สีห์ ตราคัช้สีห์ประจำาตำาแหน่่ง
เจ้าพญาจ้กรี สมัุหน่ายก ไดี้ร้บพระราช้ที่าน่เช้่น่เดีียวก้บสมัุหพระกลาโหมั แต่ต่างก้น่ที่ี�เร่อและตรารูป
พระราช้สีห์ ส่วน่จตุสดีมัภ์ที่้�ง ๔ พระยายมัราช้ ใช้้ตรารูปพระยมัที่รงสิงห์ พระยาธรรมัาธิกรณ์์
ใช้้ตรารูปพระอิน่ที่รน่้�งสมัาธิ (เห็น่จะหมัายคัวามัว่า ตราพระน่น่ที่ิการ) พระยาพระคัล้งใช้้ตราบ้วแก้ว
พระยาพลเที่พใช้้ตรารูปวิที่ยาธร (คัำาให้การช้าวกรุงเก่า, ๒๔๕๗ : ๑๒๕)
ใน่สมั้ยร้ตน่โกสิน่ที่ร์ เมั่�อพระมัหากษ้ตริย์เสดี็จขึ�น่คัรองราช้สมับ้ติ จะพระราช้ที่าน่ยศศ้กดีิ�
เป็น่บำาเหน่็จแก่ผู่้มัีคัวามัช้อบ เช้่น่ ใน่ร้ช้สมั้ยพระบาที่สมัเดี็จพระจอมัเกล้าเจ้าอยู่ห้ว โปรดีเกล้าฯ ให้
ต้�งเจ้าพระยาพระคัล้ง ว่าที่ี�สมัุหพระกลาโหมั เป็น่สมัเดี็จเจ้าพระยาบรมัมัหาประยูรวงศ์ ให้สำาเร็จ
ราช้การห้วเมั่องปักษ์ใต้ฝ่่ายเหน่่อที่้�ง ๔ ที่ิศ ตลอดีที่้�วพระราช้อาณ์าจ้กร ใช้้ตราสุริยมัณ์ฑ์ลเที่พบุตร
ช้้กรถึ และคังถึ่อตราพระคัช้สีห์ และตราบ้วแก้วอยู่ดี้วยอีก ๒ ดีวง (เจ้าพระยาที่ิพากรวงศ์, ๒๔๗๗)
และต้�งสมัเดี็จเจ้าพระยาบรมัมัหาพิช้้ยญาติพระราช้ที่าน่เคัร่�องยศและตราจ้น่ที่รมัณ์ฑ์ลเที่พบุตร
ช้้กรถึ และให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ (ช้่วง) ถึ่อตราศรพระขรรคั์ (สมัเดี็จพระเจ้าบรมัวงศ์เธอ กรมัพระยา
ดีำารงราช้านุ่ภาพ, ๒๔๙๓ : ๑๒๗)
ใน่ร้ช้สมั้ยพระบาที่สมัเดี็จพระจุลจอมัเกล้าเจ้าอยู่ห้ว เมั่�อเสดี็จขึ�น่คัรองราช้สมับ้ติแล้ว
โปรดีเกล้าฯ ให้สถึาปน่าเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ ที่ี�สมัุหพระกลาโหมั “ให้มัีอำาน่าจไดี้สิที่ธิ�ขาดีราช้การ
ที่้�งปวง และให้สำาเร็จสรรพอาช้ญาสิที่ธิ� ถึึงประหารช้ีวิตคัน่ที่ี�คัวรจะถึึงแก่อุกกฤษฐ์โที่ษไดี้ มัีมัห้น่ต
เดีช้านุ่ภาพยิ�งใหญ่ไมั่มัีผู่้ใดีเสมัอฯ... เป็น่อ้คัรมัหาประธาน่าธิบดีีใน่การที่ำานุ่บำารุงสิริราช้สมับ้ติและ
สกลราช้อาณ์าจ้กรที่้�งสิ�น่ ที่รงดีวงตราสุริยมัณ์ฑ์ลเป็น่สำาคั้ญฯ” (สมัเดี็จพระเจ้าบรมัวงศ์เธอ กรมัพระยา
ดีำารงราช้านุ่ภาพ, ๒๔๙๓ : ๑๒๗) และให้สถึาปน่าเจ้าพระยาที่ิพากรวงศมัหาโกษาธิบดีี “มัีอำาน่าจ
ไดี้สำาเร็จราช้กิจใน่การต่างประเที่ศ และเป็น่ที่ี�ปรึกษาคัิดีอ่าน่ราช้การแผ่่น่ดีิน่ดี้วย... ที่รงดีวงตรา
จ้น่ที่ร์พิมัาน่มัณ์ฑ์ลเป็น่สำาคั้ญ” (สมัเดี็จพระเจ้าบรมัวงศ์เธอ กรมัพระยาดีำารงราช้านุ่ภาพ, ๒๔๙๓ : ๑๒๗)
เมั่�อที่รงพระกรุณ์าโปรดีเกล้าฯ ต้�งตำาแหน่่งอ้คัรมัหาเสน่าบดีีหร่อเสน่าบดีี ใน่ประกาศจะระบุน่ามัตามั
จารึกใน่พระสุพรรณ์บ้ฏิหร่อหิร้ญบ้ฏิ ศ้กดีิน่า และตราตำาแหน่่ง เช้่น่ ใน่ พ.ศ. ๒๔๒๙ โปรดีเกล้าฯ
ต้�งเจ้าพระยาพลเที่พ เกษตราธิบดีี เป็น่สมัุหน่ายก “มัีน่ามัตามัจาฤกใน่สุพรรณ์บ้ฏิว่า เจ้าพระยา
ร้ตน่บดีิน่ที่ร...ที่ี�สมัุหน่ายก ถึ่อศ้กดีิน่า ๑๐๐๐๐ เปน่ประธาน่าธิบดีีผู่้บ้ญช้าการกรมัมัหาดีไที่ย
ถึ่อตราพระราช้สีหใหญ่สำาหร้บตำาแหน่่ง แลตราจ้กรดี้วย” (กฎหมัายใน่ร้ช้กาลที่ี� ๕ เล่มั ๒, ๒๕๔๑ :
