Page 216 - 47-2
P. 216
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
206 จากตราตำาแหน่่งสู่่่เคร่�องหมายราชการ
ตามัตำาแหน่่ง ดี้งน่ี� เร่�องแต่งต้�งขุน่น่างจ่าเมั่อง หมั่�น่รองจ่าเมั่อง ณ์ เมั่องปักษ์ใต้ฝ่่ายเหน่่อที่้�งปวง
ใช้้ใน่การน่ำาคัน่ร้าย ไดี้แก่ โจรโที่ษถึึงตาย ข้าหน่ีเจ้า และเรียกส่วยห้วเมั่องเล็กที่้�งปวง และคัดีีคัวามัโจรผู่้ร้าย
ณ์ ห้วเมั่อง คัดีีกล่าวก้น่ว่าเป็น่จะกละขบก้น่ให้ตาย เป็น่กระส่อกิน่ก้น่ให้ตาย กระที่ำาดี้วยประการใดี
ให้ตาย คัดีีกล่าวหาก้น่ว่าใช้้หอกดีาบฆ่่าฟ้ัน่แที่งก้น่ถึึงตาย ตีที่ำาร้ายก้น่ตายใน่เวลากลางว้น่เวลากลางคั่น่
และใช้้ไป ณ์ ห้วเมั่องเล็กที่้�งปวง และแขวงจ้งหว้ดีไปเอาคัดีีมัาพิจารณ์า (ราช้บ้ณ์ฑ์ิตยสถึาน่, ๒๕๕๓ :
๑๒๕)
ตราพระพิรุณขี่ี�น่าค (ตราพระพิรุณทรงน่าค) เป็น่ตราตำาแหน่่ง ๑ ใน่ ๙ ดีวงของเสน่าบดีี
เกษตราธิบดีี หร่อกรมัน่า “ออกญาพลเที่พราช้เสน่าบดีีศรีไช้ยน่พร้ตน่กระเสตราธิบดีีอภ้ยพิรีบรา
กรมัภาหุ” เป็น่ผู่้ถึ่อตรา ใน่พระธรรมันู่ญกำาหน่ดีให้ใช้้ประที่้บหน่้งส่อราช้การเพ่�อส้�งการตามัตำาแหน่่ง
ราช้การ ดี้งน่ี� ตราพิิทยาธรถืือดอกจงกลนัี ใช้้เป็น่ตราเบิกที่างใน่การน่ำาส้ตว์พาหน่ะเดีิน่ที่างไปย้งที่ี�
ต่าง ๆ (ที่ำาน่องตราประที่้บใน่ต้�วพิมัพ์รูปพรรณ์ส้ตว์พาหน่ะ) และใช้้ใน่การจ่ายน่าพระราช้ที่าน่ ใช้้ใน่
การแต่งต้�งขุน่ หมั่�น่ เสน่า หมั่�น่น่า พ้น่น่า ที่้�งปวง การไปเอาคัู่คัวามัที่ี�พิพาที่ก้น่เป็น่คัดีีที่ี�เกี�ยวก้บน่า และ
เร่งร้ดีการช้ำาระภาษีที่ี�ต้องจ่ายเป็น่เงิน่หร่อเป็น่ข้าวให้แก่ที่างราช้การ และการแต่งต้�งกรมัการใน่กรมัน่า
ตราพิระไพิสพิราชิทรงเคีรื�องยืนับันัแท่นั ใช้้ใน่การพระราช้ที่าน่ที่ี�ก้ลปน่า ตราพิระพิิรุณขี่ี�นัาคีทรงเคีรื�อง
ยืนัหลังนัาคีราชิ ใช้้ส้�งราช้การใน่การช้ลประที่าน่ ไดี้แก่ วิดีน่ำ�าเข้าน่า ขุดีบึง บาง คัลองเพ่�อระบายน่ำ�า
ตราเทพิยุดาทรงเคีรื�องยืนับันัแท่นัถืือเส้นัเชิือก ใช้้ใน่การร้งว้ดีน่า การช้้น่สูตรเขตน่าที่ี�พิพาที่ก้น่ และ
การพระราช้ที่าน่น่าให้แก่ผู่้มัีบำาเหน่็จคัวามัช้อบ ตรานัักคีลีอังคีันัรูปพิราหมณ์ทรงเคีรื�องแบักไถื ใช้้ใน่
การอนุ่ญาตให้ไปแผ่้วถึางป่าเป็น่ไร่น่า ตราเทพิยุดาทรงเคีรื�องถืือไม้กะตักยืนับันัแท่นั ใช้้ใน่การไปเอาโคั
กระบ่อและจ่ายหญ้า ตราเทพิยุดาทรงเคีรื�องนัั�งในับัุษบักหลังหงส์ ใช้้ใน่การวางหมัายเพ่�อเรียกภาษี
ที่ี�ต้องจ่ายเป็น่ข้าวหร่อเป็น่เงิน่ และวางหมัายเพ่�อเร่งร้ดีให้ ๔ แขวงห้วเมั่อง ช้ำาระภาษีที่ี�ต้องจ่ายเป็น่ข้าว
หร่อเป็น่เงิน่ที่ี�คั้างช้ำาระ ตราพิระกาลทรงเคีรื�องขี่ี�นัาคีราชิ มั่อขวาถึ่อจ้กรมั่อซึ่้ายถึ่อพระขรรคั์ ใช้้ใน่
การประหารช้ีวิตกรมัน่าเสน่าห้วเมั่อง และตราดอกจงกลนัีปิดีประที่้บตราที่ี�ปากกระบอกใน่การส่ง
เอกสารราช้การของกรมัน่า (ราช้บ้ณ์ฑ์ิตยสถึาน่, ๒๕๕๓ : ๑๓๗-๑๓๘)
ตราเสู่มาธรรมจักร ตราตำาแหน่่งเจ้ากรมัธรรมัการ “ออกญาพระเสดีจ์สุเรน่ที่ราธิบดีีศรีสุภะ
ราช้พิรียภาหุ” (พระยาพระเสดี็จสุเรน่ที่ราธิบดีี) เป็น่ผู่้ถึ่อตรา ใน่พระธรรมันู่ญกำาหน่ดีให้ใช้้ประที่้บ
หน่้งส่อราช้การเพ่�อส้�งการตามัตำาแหน่่งราช้การ ดี้งน่ี� ใช้้ใน่การแต่งต้�งพระส้งฆ่ราช้คัามัวาสีและอร้ญวาสี
ใช้้ไปย้งกรมัการห้วเมั่องใหญ่และกรมัการห้วเมั่องเล็กที่้�งปวง เพ่�อแต่งต้�งส้งฆ่ราช้า และพระคัรูห้วเมั่อง
