Page 199 - 47-2
P. 199
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
นายกฤษฎา บุุณยสมิิต 189
จึะเห็นได้ว�าการศาลไทยู่ในสัมัยู่อยูุ่ธยู่ามีศาลจึำานวนมาก แต่�ละศาลมีอำานาจึพิิจึารณา
พิิพิากษาคดีต่ามประเภทที�กฎหมายู่กำาหนด อยู่�างไรก็ดี ในคดีสั�วนใหญ�แม้พิระมหากษัต่ริยู่์มิได้ทรง
บริหารงานด้านการยูุ่ต่ิธรรมและการศาลโดยู่ต่รง แต่�พิระมหากษัต่ริยู่์ทรงสันพิระทัยู่และให้ความสัำาคัญ
ต่�อการที�ค่�ความฝ่่ายู่ใดฝ่่ายู่หนึ�งถวายู่ฎีการ้องทุกข้์ว�าไม�ได้รับความเป็นธรรมในการต่ัดสัินคดี จึึงมีการ
ถวายู่ฎีกาอันเป็นการข้อพิระราชี้ทานความเป็นธรรมต่รงต่�อพิระมหากษัต่ริยู่์ซึ่ึ�งเป็นวิธีสัุดท้ายู่ที�จึะ
กระทำาได้อยู่่�เสัมอ
๓. การศาลข้องไทยู่สัมัยู่กรุงธนบุรี (พิ.ศ. ๒๓๑๐-๒๓๒๕)
ชี้�วงระยู่ะเวลา ๑๕ ปีที�สัมเด็จึพิระเจึ้าต่ากสัินมหาราชี้ทรงครองราชี้ยู่์ เป็นยูุ่คข้องการทำา
สังครามสัร้างอาณาจึักรให้เป็นปึกแผู้�นเพิื�อพิ้นภัยู่จึากศัต่ร่ การศาลข้องกรุงธนบุรียู่ังคงถือเอาแบบแผู้น
ข้องสัมัยู่อยูุ่ธยู่าต่อนปลายู่มาใชี้้
๔. การศาลข้องไทยู่สัมัยู่รัต่นโกสัินทร์ต่อนต่้น (พิ.ศ. ๒๓๒๕-๒๔๓๕)
การศาลข้องไทยู่ในชี้�วงเวลานี�ยู่ังคงเป็นระบบเดียู่วกับการศาลในชี้�วงอยูุ่ธยู่าต่อนปลายู่
และกรุงธนบุรี กล�าวคือ เป็นลักษณะที�ฝ่่ายู่บริหารและฝ่่ายู่ตุ่ลาการมิได้แยู่กจึากกัน แต่�ละกระทรวง
มีศาลและมีต่ระลาการข้องต่นเองทำาหน้าที�พิิจึารณาไต่�สัวนรวบรวมพิยู่านหลักฐาน เชี้�น ศาลนครบาล
ศาลแพิ�งเกษม ศาลแพิ�งกลาง ศาลกรมวัง ศาลอาชี้ญานอก ศาลอุทธรณ์กรมมหาดไทยู่ (ศาลหลวง)
ศาลกรมนา ศาลกรมท�ากลาง ศาลกรมท�าซึ่้ายู่ ศาลกรมท�าข้วา ศาลมรดก การพิิจึารณาและพิิพิากษาคดี
มีการแบ�งเป็นหลายู่ข้ั�นต่อนและให้หลายู่หน�วยู่งานทำางานร�วมกัน โดยู่เมื�อต่ระลาการชี้ี�ข้้อเท็จึจึริงในคดี
แล้ว สั�งสัำานวนให้ล่กขุ้นและผู้่้ปรับซึ่ึ�งอยู่่�กรมอื�นต่�างหากทำาหน้าที�ปรึกษาชี้ี�ข้าดต่ัดสัินในคดี และปรับ
บทลงโทษต่�อผู้่้กระทำาความผู้ิด สัำาหรับคดีความที�เกิดนอกราชี้ธานีเป็นอำานาจึข้องศาลหัวเมืองต่�าง ๆ
ในรัชี้กาลข้องพิระบาทสัมเด็จึพิระพิุทธยู่อดฟ้้าจึุฬาโลกมหาราชี้มีการบัญญัต่ิวิธีพิิจึารณาคดีเพิิ�มเต่ิมบ้าง
ซึ่ึ�งเป็นไปในลักษณะเน้นยู่ำ�าวิธีปฏิิบัต่ิ หรือเป็นการปรับปรุงให้เหมาะสัมกับสัภาพิการณ์ในข้ณะนั�น
ดังปรากฏิหลักฐานต่ามบทกฎหมายู่ที�บัญญัต่ิข้ึ�นในรัชี้กาลนี� เชี้�น พิระราชี้บัญญัต่ิ ๒๒ ฉบับ
พิระราชี้กำาหนดใหม� ๔๕ ฉบับ ในกฎหมายู่ต่ราสัามดวง เชี้�น พิระราชี้กำาหนดใหม� ฉบับที� ๖ ต่ราข้ึ�นเมื�อ
จึุลศักราชี้ ๑๑๔๖ (พิ.ศ. ๒๓๒๗) ห้ามยู่ื�นฟ้้องคดีเป็นหนังสัือเนื�องจึากมีผู้่้กระทำาการโดยู่ทุจึริต่แต่�ง
หนังสัือให้ราษฎรฟ้้องร้องหาความกันเป็นจึำานวนมาก จึึงกำาหนดวิธีปฏิิบัต่ิให้ผู้่้ที�ได้รับความเสัียู่หายู่
และประสังค์จึะฟ้้องคดีต่�อศาลไปแจึ้งคำาฟ้้องด้วยู่วาจึาต่�อเจึ้าหน้าที�ศาล ล่กขุ้น ณ ศาลา หรือล่กขุ้น
ณ ศาลหลวงแล้วแต่�กรณี ต่ามรายู่ละเอียู่ดที�กฎหมายู่กำาหนด หรือการกำาหนดโทษผู้่้กระทำาผู้ิดฐานยูุ่ยู่ง
ให้ผู้่้อื�นเป็นความกันต่ามพิระราชี้กำาหนดใหม� ฉบับที� ๗ ซึ่ึ�งต่ราข้ึ�นเมื�อจึุลศักราชี้ ๑๑๔๖ (พิ.ศ. ๒๓๒๗)
