Page 143 - 47-2

วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
รองศาสตราจารย์์สิวลีี ศิริไลี 133

คัุณธิริริมทางพุทธิิป็ัญญาหริ่อสำิ�งท่�ป็ริะเสำริิฐสำุดี (excellence) เกิดีจากการิเริ่ยนริ่้ ไดี้ริับ

การิสำอน ม่ป็ริะสำบการิณ์และการิพัฒนาท่�ใชื่้เว่ลา เชื่่น คัว่ามริ่้คัว่ามชื่ำานาญดี้านศาสำตริ์ต่าง ๆ ขณะท่�

คัุณธิริริมทางศ่ลธิริริมเกิดีจากการิกริะทำาจนเป็็นนิสำัย เป็็นคัว่ามเคัยชื่ิน เป็็นบุคัลิก อาริิสำโตเติล
(1962 : 39) อธิิบายว่่าคัุณธิริริมทั�ง ๒ ป็ริะเภทน่�ไม่ไดี้เกิดีโดียธิริริมชื่าติ แต่เกิดีจากการิเริ่ยนริ่้ การิฝึึก
ป็ฏิิบัติจนเป็็นนิสำัย เป็็นบุคัลิกภาพท่�ผ่้อ่�นริับริ่้ไดี้ เชื่่น ผ่้ท่�ไม่พ่ดีเท็จจนเป็็นนิสำัยเป็็นบุคัลิก กัารที�บุุคคล

จะเป็นผ้้มิีคุณธ์รรมิทางศีลธ์รรมิไดี้ จะต้องเริ�มิจากักัารร้้ว่าตนกัำาลังทำาอะไร ต้องตัดีสินใจ เล่อกักัาร

กัระทำา และต้องเป็นกัารเล่อกักัระทำาอย่างนั�นเพราะสิ�งนั�นเอง (…must choose it for its own sake)
และจะต้องมิั�นคงที�จะกัระทำาอย่างนั�นโดียไมิ่เปลี�ยน
คัุณธิริริมจึงไม่ใชื่่เริ่�องของอาริมณ์คัว่ามริ่้สำึกแต่เป็็นบุคัลิกภาพท่�เกิดีจากการิเล่อกการิกริะทำา

ริะหว่่างสำิ�งท่�มากเกินไป็ (excess) กับสำิ�งท่�น้อยเกินไป็หริ่อขาดี (deficiency) หริ่อกล่าว่อ่กนัยคั่อ

คุณธ์รรมิค่อ วิถึีกัึ�งกัลางระหว่างสิ�งที�มิากัเกัินไปกัับุสิ�งที�น้อยเกัินไป อาริิสำโตเติลอธิิบายดี้ว่ยตัว่อย่าง
ดีังน่�
ความิกัล้าหาญ เป็็นคัุณธิริริมท่�อย่่กึ�งกลางริะหว่่างคัว่ามกล้าแบบบ้าบิ�นกับคัว่ามขลาดีกลัว่

ความิสุภาพ เป็็นคัุณธิริริมท่�อย่่กึ�งกลางริะหว่่างคัว่ามเย่อหยิ�งกับอ่อนโยนจนเกินไป็

ความิพอประมิาณ เป็็นคัุณธิริริมท่�อย่่กึ�งกลางริะหว่่างคัว่ามฟิุ�มเฟิ้อย สำุริุ่ยสำุริ่ายกับการิ
ตริะหน่�ถึ่�เหน่ยว่
ความิเป็นมิิตร เป็็นคัุณธิริริมท่�อย่่กึ�งกลางริะหว่่างการิป็ริะจบมากเกินไป็กับการิไม่สำนใจเลย

อาริิสำโตเติลเริ่ยกว่ิถึ่กึ�งกลางน่�ว่่า golden mean ท่�ชื่่ว่ยให้บุคัคัลตัดีสำินใจเล่อกกริะทำาไดี้

อย่างเหมาะสำมตามสำถึานการิณ์คัว่ามจริิง จึงสำริุป็ไดี้ว่่าคัุณธิริริมหริ่อสำิ�งป็ริะเสำริิฐสำุดี (excellence) คั่อ
บุคัลิกลักษณะท่�เกิดีจากการิเล่อกโดียใชื่้ว่ิถึ่กึ�งกลางตามหลักการิของเหตุผล ซึ่ึ�งเกิดีจากป็ริ่ชื่าญาณ
ทางการิป็ฏิิบัติ คัุณธิริริมจะเกิดีขึ�นไดี้ก็ดี้ว่ยการิฝึึกป็ฏิิบัติจนเป็็นนิสำัย ต้องใชื่้เว่ลาต่อเน่�องยาว่นานจึงจะ

สำริ้างนิสำัยไดี้ คัุณธิริริมจึงไม่ใชื่่เริ่�องท่�จะเริ่ยนริ่้ไดี้ดี้ว่ยริะยะสำั�น ๆ คนดีีมิีคุณธ์รรมิค่อคนที�ปฏิิบุัติให้เห็น

เป็นนิสัยอย่างเดี่นชีัดีและต่อเน่�องสมิำ�าเสมิอ มั�นคัง คัว่ามคัิดีของอาริิสำโตเติลเริ่�องน่�เริ่ยกว่่า Virtue
ethics คั่อ เน้นบุคัลิกภาพของการิม่คัุณธิริริมมากกว่่าตัว่หลักจริิยธิริริม (Durant, 1933 : 61)
อาริิสำโตเติลกล่าว่ถึึงเยาว่ชื่นว่่าเป็็นผ่้ท่�อย่่ในว่ัยของกริะแสำท่�สำุดีโต่ง (extremes) กัารฝึึกัให้

เยาวชีนร้้จักัเล่อกั ไมิ่ตกัอย้่ในกัระแสสุดีโต่งดี้านใดีดี้านหนึ�งจึงเป็นสิ�งสำาคัญ เพริาะเม่�อตกอย่่ใน

กริะแสำใดีกริะแสำหนึ�งก็จะมองผ่้ท่�อย่่ตริงข้ามตนว่่าเป็็นฝึ�ายผิดี ซึ่ึ�งจะเห็นไดี้ชื่ัดีในเริ่�องของการิเม่อง