Page 70 - 46-1
P. 70
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
62 พระมหากษััตริย์์ไทย์กับประพฤติธรรม ๔ ประการในพระธรรมศาสตร์
นอกจากน่� พระบาทสมเด็จพระพุทธย์อดฟ้้าจุฬาโลักมหาราชย์ังทรงตราบทบัญญัติใน
พระอัย์การอาชญาหลัวงมาตราหนึ�งกำาหนดว่า มนตร่ผู้้้ทำาหน้าท่�ตัดสินคัด่ด้วย์คัวามย์ุติธรรมไม่ทำาให้
ราษัฎรได้รับคัวามเดือดร้อน ถึือเป็นผู้้้ม่คัวามชอบต่อแผู้่นดิน แม้กาลัข้างหน้ามนตร่ผู้้้นั�นกระทำาคัวามผู้ิด
ก็ให้พระมหากษััตริย์์งดโทษัไว้ก่อน หากเป็นโทษัร้าย์แรงก็ให้ลัดโทษัให้ตามลัำาดับ ดังคัวามว่า
มาตราหนั่�ง ขุนัมนัตรีผิ่้พิภากษีาคีดั่ีราษีฎร ให้เลงดั่่คีดั่ีนัั�นัคีวรดั่้วยสถานัใดั่
แลพิจ้ารณาดั่่ม่ลคีดั่ีจ้งถ�องแท้ แลถ้อยคีำาสำานัวนัแห�งโจ้ทแห�งจ้ำาเลยให้เลอียดั่
แลให้กำาหนัดั่ต้นัคีดั่ีแห�งโจ้ท แลระบัุสำานัวนัแห�งจ้ำาเลยไว้ให้หมั�นั แลให้เอาปัญา
สอดั่ส�องดั่่ คีำาโจ้ทจ้ำาเลยให้แจ้้งว�าคี�างผิ่้ใดั่พิรุท แลเหนัว�าอรรถคีดั่ีข้อคีวามคี�าง
ผิ่้พิรุทเปนันัิลโทษีแท้แล้ว ก็ผิ่�งให้หมายพิรุทไว้ แลให้เรียงโทษีให้ชิอบัตามถ้อยคีำา
สำานัวนัโจ้ทจ้ำาเลย แลบัอกให้โจ้ทจ้ำาเลยร่้เหนัผิิดั่แลชิอบัโดั่ยยุติธรรม แลอย�าให้
ราษีฎรไดั่้คีวามเดั่ือดั่ร้อนั ท�านัว�าผิ่้นัั�นัมีบัำาเหนัดั่บัำารุงแผิ�นัดั่ินัพระเจ้้าอย่�หัว
ให้จ้ำาเรีญ
แลลักษีณบัำาเหนัดั่นัั�นัมี ๕ ประการ คีือ... คีือผิ่้พิจ้ารณาพิภากษีาอรรคีดั่ี
ชิอบัตามประเวนัีโดั่ยสัจ้โดั่ยธรรม หมีให้ราษีฎรไดั่้คีวามเดั่ือดั่ร้อนั ก็เปนับัำาเหนัดั่
ประการ ๑ ถ้าแลผิ่้มีบัำาเหนัดั่ในัแผิ�นัดั่ินั ๕ ประการนัี�มีโทษีเปนัประการใดั่ ๆ ก็ให้
สมเดั่จ้์พระเจ้้าอย่�หัวงดั่ไว้ก�อนั ถ้าโทษีถ่งตายนัอกกว�ากระบัดั่ต�อพระเจ้้าแผิ�นัดั่ินั
ก็คีวรให้ทวนัแลริบัราชิบัาดั่ ถ้าโทษีถ่งริบัราชิบัาดั่แลทวนัก็คีวรให้ปรับัไหม
ถ้าโทษีถ่งปรับัไหมก็คีวรให้ภาคีทันัท์ไว้แลท�านัให้ผิ�อนัหย�อนัโทษีไว้ ดั่ั�งนัิ�
เพราะว�าผิ่้มีบัำาเหนัดั่นัั�นั มีคีุณแก�แผิ�นัดั่ินัพระเจ้้าอย่�หัว (ราชบัณฑิิตย์สถึาน,
๒๕๕๐(๒) : ๓๖๗-๓๖๘)
พระบาทสมเดี็จพระพุทธเลีิศหลี�านภาลีัย์
รัชสมัย์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลัิศหลั้านภาลััย์เป็นสมัย์ท่�บ้านเมืองเริ�มสงบสุข โปรดเกลั้าฯ
ให้จัดเก็บราย์ได้แผู้่นดินอย์่างเป็นธรรม เช่น การรังวัดท่�นาของราษัฎรไม่ให้ม่การเอารัดเอาเปร่ย์บราษัฎร
ตลัอดจนทรงมอบหมาย์ให้เจ้านาย์กำากับราชการกระทรวงต่าง ๆ เพื�อให้ราษัฎรได้รับคัวามเป็นธรรม
ทรงให้คัวามสำาคััญต่อการถึวาย์ฎ่กาของราษัฎร ราษัฎรจึงม่คัวามสุขแลัะม่โอกาสฟ้ื�นฟ้้ศิลัปวัฒนธรรม
ของชาติให้เจริญรุ่งเรืองได้ ม่ตัวอย์่างของการประพฤติธรรมบางประการ ดังน่�
