Page 39 - 46-1
P. 39
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
นายกฤษฎา บุุณยสมิิต 31
พิระองค์เจ้าสว้สดีิโสภณ (ต่่อมาคือ สมเดี็จพิระเจ้าบรมวงศึ์เธอ กรมพิระสว้สดีิว้ดีนวิศึิษฎ์) เสนาบดีี
กระทรวงยุต่ิธรรมพิระองค์แรก นำาความขุึ�นกราบบ้งคมท่ลว่า อธิบดีีผ่่้พิิพิากษาต่่าง ๆ และขุ้าหลวง
ซึ่ึ�งออกไป็ร้กษาราชการเป็็นผ่่้ว่าราชการเมืองต่ามห้วเมืองต่่าง ๆ ย้งไม่มีกฎหมายกำาหนดีศึ้กดีินาว่าควร
ต่้�งเทียบก้บศึ้กดีินาต่ามกฎหมายเดีิมอย่างไรให้เป็็นการแน่นอน พิระบาทสมเดี็จพิระจุลจอมเกล้า
เจ้าอย่่ห้วจึงโป็รดีเกล้าฯ ให้ต่รากฎหมายเรื�อง “ประกาศศักดินัาผู้่้พิพากษาแลข้าหัลวง” (ราชกิจจา-
นุเบกษา เล่ม ๙ : ๑๘๕) โดียทรงพิระราชดีำาริว่า ขุ้าราชการต่ำาแหน่งสำาค้ญต่่าง ๆ ในราชธานีและ
ห้วเมืองในกาลสม้ยขุณะน้�นมีราชการมากกว่าสม้ยก่อนหลายเท่า การแต่่งต่้�งต่้องเลือกสรรจากผ่่้ที�มี
ความสามารถที�จะร้บราชการในต่ำาแหน่งน้�น ๆ ไดี้ เพิื�อเกิดีคุณความดีีความเจริญแก่ราชการยิ�งขุึ�น
มิไดี้แต่่งต่้�ง “โดยนัิยมแหั่งยศแลนัามสัญญาบััตรดังธรรมเนัียมแต่ก่อนัไม่...นั่าที�ราชิการจ้งไม่เกี�ยวกับั
ยศบัันัดาศักดิ�ซื่้�งเปนัสิ�งสำาหัรับัพรราชิทานัเปนับัำาเหันั็จคีวามชิอบัต่างหัาก” ต่ำาแหน่งผ่่้พิิพิากษา
ในกระทรวงยุต่ิธรรมซึ่ึ�งมีหน้าที�ถือศึ้กดีินาเสมอล่กขุุน ณ ศึาลหลวงแต่่ก่อน จึงกำาหนดีศึ้กดีินาเทียบ
จากแบบเดีิม โดียกำาหนดีต่ำาแหน่งผ่่้พิิพิากษาท้�งหลายในสนามสถิต่ยุต่ิธรรมซึ่ึ�งจ้ดีต่้�งขุึ�นใหม่ และ
ผ่่้พิิพิากษาในศึาลห้วเมืองให้ถือศึ้กดีินาในขุณะดีำารงต่ำาแหน่ง เช่น อธิบดีีผ่่้พิิพิากษาศึาลอุทธรณ์
คดีีหลวงและศึาลอุทธรณ์คดีีราษฎร์ ถือศึ้กดีินา ๑๐๐๐๐ อธิบดีีผ่่้พิิพิากษาศึาลต่่าง ๆ ถือศึ้กดีินา
๕๐๐๐ ผ่่้พิิพิากษารองในศึาลต่่าง ๆ และอธิบดีีผ่่้พิิพิากษาศึาลห้วเมือง ถือศึ้กดีินา ๓๐๐๐ และ
ผ่่้ช่วยผ่่้พิิพิากษา ถือศึ้กดีินา ๑๕๐๐
การป็ร้บไหมต่ามศึ้กดีินาไดี้ถ่กยกเลิกไป็หล้งมีการเป็ลี�ยนแป็ลงการป็กครองโดียคณะราษฎร
และมีการต่ราพิระราชบ้ญญ้ต่ิยกเลิกการป็ร้บไหมต่ามศึ้กดีินา พิุทธศึ้กราช ๒๔๗๕ (ราชกิจจานุเบกษา
เล่ม ๔๙ : ๖๒๓) จากน้�นมาการกำาหนดีค่าสินไหมทดีแทนจึงเป็็นไป็ต่ามบทบ้ญญ้ต่ิแห่งป็ระมวล
กฎหมายแพิ่งและพิาณิชย์
การพิิจารณาความดีีความชอบขุองขุุนนางในระบบกฎหมายเก่า
การแบ่งป็ระเภทขุ้าราชการทหารแม้จะเป็็นไป็ต่ามพิระอ้ยการต่ำาแหน่งนาทหารห้วเมือง
และการแบ่งป็ระเภทขุ้าราชการฝ่่ายพิลเรือนเป็็นไป็ต่ามพิระอ้ยการต่ำาแหน่งนาพิลเรือน แต่่ในยาม
บ้านเมืองเกิดีศึึกสงครามขุ้าราชการทุกฝ่่ายต่่างมีหน้าที�และต่้องร่วมก้นป็้องก้นบ้านเมืองและป็ราบป็ราม
ป็ัจจามิต่รท้�งในและนอกราชอาณาจ้กร ดี้งเช่น พิระราชพิงศึาวดีารกรุงสยาม ฉับ้บบริต่ิชมิวเซึ่ียม
บ้นทึกไว้ว่า
