Page 43 - 46-1
P. 43
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
นายกฤษฎา บุุณยสมิิต 35
๒๙ อนั้�งพระเจ้าอย่่หััวยกจัตุรงคีพย่่หัพลมิได้เปนัอันัตราย บัำาเหันัจ์นัั�นั
เปนัคีะรุ อนั้�งพระเจ้าอย่่หััว ใหั้ผู้่้ใดได้รั�งเมืองคีรองเมือง แลตรวดตราด่านัทาง
มิใหั้ข้าศ้กหัักด่านัทางเข้ามาได้ แลรับัรองป้องกันับัำาเหันัจ์นัั�นัเปนัละหัุ
๓๐ อนั้�งอาสางานัพระราชิสงคีรามเข้าในักองทับัหัลวง ชินัชิ้างง้างพลาย
รบักันั มีไชิยชิำานัะแก่ราชิสัตร่บัำาเหันัจ์เปนัคีะรุ
๓๑ อนั้�งพักพวกพี�นั้องอาสาพระเจ้าอย่่หััว ส่้เสียชิีวิตรรบัพุ่งสามาทบัำาเหันัจ์
นัั�นัเปนัละหัุ
๓๒ อนั้�งผู้่้ใดอาสาพระเจ้าอย่่หััวเปนันัายทับันัายกองก็ดี เข้าแปลกปลอม
พลข้าศ้กแตกฉานัก็ดี แลเอาการคีุยหัระหััศมาพิดท่ลแก่พระเจ้าอย่่หััวก็ดี
รำ�าเรียนัแก่นัายทับันัายกองก็ดี บัำาเหันัจ์ผู้่้นัั�นัเปนัมชิิม
๓๓ อนั้�งพระเจ้าอย่่หััว ใหั้เปนันัายทับันัายกองไปการณรงสงคีราม ได้รบัพุ่ง
ด้วยข้าศ้ก แลจับัได้นัายทับันัายกองผู้่้ใหัญ่ ได้เคีรื�องสรรพยุธ บัำาเหันัจ์เปนัอุกฤฐ
(ราชบ้ณฑ์ิต่ยสถาน, ๒๕๕๐(๑) : ๙๑๖)
คำาว่า “คีุยหัระหััศ” ในมาต่รานี� ผ่่้นิพินธ์เห็นว่าหมายถึง รห้สล้บหรือความล้บขุองฝ่่ายขุ้าศึึก
พิจนานุกรม ฉับ้บราชบ้ณฑ์ิต่ยสถาน พิ.ศึ. ๒๕๕๔ ให้ความหมายคำานี�ไว้ว่า “คุยหรห้สย์ [คุยหะระห้ดี]
น. ความล้บที�ควรป็ิดีบ้ง. (ป็. คุยฺห + ส. รหสฺย).” นอกจากนี� กฎหมายเก่าที�เกี�ยวก้บการพิิจารณา
ความชอบในราชการสงครามที�ทำาให้ขุุนนางฝ่่ายทหารไดี้เลื�อนต่ำาแหน่งแบบขุ้ามขุ้�น มีรายละเอียดี
ป็รากฏิต่ามกฎมณเฑ์ียรบาลเก่า ซึ่ึ�งต่ราขุึ�นเมื�อพิุทธศึ้กราช ๑๙๐๑ ในร้ชสม้ยสมเดี็จพิระรามาธิบดีีที� ๑
(พิระเจ้าอ่่ทอง) พิ.ศึ. ๑๘๙๓-๑๙๒๑ และพระไอยการกระบัดศ้ก สรุป็ความไดี้ว่าในยามรบ นายทหาร
และพิลทหารที�มีช้ยชนะต่่อกองท้พิขุ้าศึึก ถ้าเป็็นนายทหารช้�นผ่่้ใหญ่อย่่แล้ว จะไดี้ร้บพิระราชทาน
เครื�องป็ระกอบยศึส่งยิ�ง ๆ ขุึ�นไป็ ถ้าเป็็นนายทหารช้�นผ่่้น้อยหรือแม้แต่่พิลทหารจะไดี้ร้บพิระราชทาน
ความดีีความชอบเลื�อนยศึต่ำาแหน่งเป็็นพิิเศึษและเลี�ยงดี่ไป็ถึงครอบคร้ว แต่่ถ้าถอยหนีขุ้าศึึกจะถ่ก
ลงโทษอย่างหน้กเช่นก้น โดียบ้ญญ้ต่ิถึงกรณีต่่าง ๆ ไว้ดี้งป็รากฏิต่ามบทมาต่ราที�เกี�ยวขุ้องบ้ญญ้ต่ิการ
ทำาความดีีความชอบในล้กษณะต่่าง ๆ และช้�นความดีีความชอบไว้ ซึ่ึ�งจะขุอยกเพิียงบางบทบ้ญญ้ต่ิมา
เป็็นต่้วอย่าง ดี้งนี�
ในกรณีที�การรบมีการชนช้างซึ่ึ�งถือเป็็นเรื�องใหญ่และสำาค้ญสำาหร้บแม่ท้พิท้�ง ๒ ฝ่่ายในการทำา
สงครามสม้ยน้�น แม่ท้พิที�ชนช้างไดี้ช้ยชนะ หากเป็็นขุุนนางระดี้บพิระยาซึ่ึ�งมีศึ้กดีินา ๑๐๐๐๐ อย่่แล้ว
