Page 44 - 46-1
P. 44
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
36 การพิิจารณาความชอบและการแต่่งต่้�งขุุนนางไทยในอดีีต่
จะไดี้ร้บพิระราชทานเครื�องยศึเพิิ�มขุึ�นโดียให้ไดี้ร้บร่มค้นทองและคานหามทอง หากย้งไม่ไดี้เป็็น
ขุุนนางศึ้กดีินา ๑๐๐๐๐ ให้เลื�อนยศึต่ำาแหน่งเป็็นขุุนนางศึ้กดีินา ๑๐๐๐๐ และไดี้ร้บพิระราชทาน
เครื�องยศึหมวกทอง เสื�อสนอบทองป็ลายแขุนดี้วย
ถ้าการชนช้างไดี้ช้ยชนะถึงขุนาดีฟ้ันแม่ท้พิฝ่่ายขุ้าศึึกขุาดีคอช้าง หรือจ้บไดี้ต่้วแม่ท้พิฝ่่าย
ขุ้าศึึก ไดี้บำาเหน็จรางว้ลถึงพิานทอง หมวกทอง ร่มค้นทอง ค้นหามทอง ซึ่ึ�งเรียกก้นว่า พิระยาพิานทอง
และพิระราชทานภรรยาให้ดี้วย ซึ่ึ�งเรียกก้นว่า “เมียพิระราชทาน”
หากการชนช้างที�ไดี้ร้บช้ยชนะเป็็นเพิราะทหารช้�นผ่่้น้อย ไดี้แก่ พลหัอก พลดาบั พลดั�ง
พลเสโล (พิลโล่) พลตีนั (พิลเดีินเท้าหรือพิลทหาร) เขุ้าช่วยดี้วย ให้เลื�อนต่ำาแหน่งยกพิลน้�นขุึ�นเป็็นขุุน
พิร้อมมีรางว้ลเป็็นเงินและทองเนื�อดีี (เงินลากทองลาก) และให้ร้บล่กหลานขุองพิลเหล่าน้�นเขุ้าร้บ
ราชการในภายภาคหน้าต่่อไป็ดี้วย คือ เลี�ยงดี่อุป็ถ้มภ์ต่่อไป็ถึงช้�นล่กช้�นหลาน ทหารม้าที�รบชนะต่้ดีห้ว
ขุ้าศึึกมาไดี้ จะไดี้ร้บบำาเหน็จเป็็นเครื�องยศึ คือ ขุ้นทอง เสื�อผ่้า และเลื�อนต่ำาแหน่งส่งขุึ�น ถ้าพิลต่ีน
สามารถต่้ดีห้วขุ้าศึึกมาไดี้ จะไดี้รางว้ลเป็็นเครื�องยศึ คือ ขุ้นทอง เสื�อผ่้า ดี้งป็รากฏิต่ามบทบ้ญญ้ต่ิ
ต่อนหนึ�งขุองกฎมณเฑ์ียรบาลว่า
ถ้าผู้่้ใดชินัชิ้างชิะนัะบัำาเหันัจ์หัมวกทองเสื�อสนัอบัทองปลายแขนัยกที�ข้�นัถ้งนัา
๑๐๐๐๐ ถ้านัา ๑๐๐๐๐ แล้วใหั้ร่มคีันัทองคีานัหัามทอง ผู้่้ใดชินัชิ้างมีไชิย
แลข้าศ้กขาดหััวชิ้างบัำาเหันัจ์ได้พานัทองหัมวกทองร่มคีันัทองคีานัหัามทอง
แลเมียนัาง ถ้าได้ตัวท้าวพญาบัำาเหันัจ์เท่ากันั ถ้าพลหัอกดาบัดั�งเสโลพลตีนั
ได้ชิ่วยด้วยชิ้าง แลผู้่้ชินัชิ้างนัั�นัมีไชิยเพราะพลตีนัไซื่้ ใหั้ยกพลนัั�นัข้�นัเปนัขุนั
รางวันัเงินัลากทองลาก ล่กหัลานัใหั้เลี�ยงสืบัไป ฝ้่ายผู้่้ชินัชิ้างนัั�นัรางวันัดุจเดียว
ถ้าผู้่้ขี�ม้ารบัได้หััวบัำาเหันัจ์ขันัทองเสื�อผู้้ายกที�ข้�นั ถ้าพลตีนัได้หััว รางวันัขันัทอง
เสื�อผู้้า (ราชบ้ณฑ์ิต่ยสถาน, ๒๕๕๐(๒) : ๑๒๘)
ในกรณีที�ยกท้พิไป็โจมต่ีถึงบ้านเมืองขุ้าศึึกก็ดีี ท้พิขุ้าศึึกยกมาโจมต่ีบ้านเมืองเราก็ดีี ขุุนนาง
ผ่่้ใหญ่ในห้วเมือง หรือเจ้าเมือง หรือเจ้าเมืองป็ระเทศึราช ผ่่้ทำาหน้าที�เป็็นนายท้พิยกกองท้พินำาทหาร
ออกรบกลางแป็ลงก้บท้พิขุ้าศึึก นายกองที�ไดี้ร้บช้ยชนะ ให้ยกกระบ้ต่รท้พิเป็็นผ่่้มีหน้าที�บ้นทึกความดีี
ความชอบเพิื�อป็่นบำาเหน็จโดียการเลื�อนต่ำาแหน่งส่งขุึ�นต่ามที�กฎหมายเก่าเรียกว่า “เปลี�ยนัที�” ไดี้ร้บ
พิระราชทานเครื�องยศึ เจียดีทอง เสื�อสนอบ และให้เลี�ยงดี่อย่างดีีไป็ถึงครอบคร้วดี้วย แต่่ในทางต่รงขุ้าม
หากถอยท้พิให้ขุ้าศึึกเป็็นระยะทาง “ชิั�วเส้าหันั้�ง” คือ ระยะป็ระมาณ ๖ เมต่ร เท่าความยาวขุอง
