Page 109 - 46-1
P. 109
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
ศาสตราจารย์์อรุณรัตน์์ วิิเชีีย์รเขีีย์วิ 101
การปิดีประติ้เมือง ย้ายประติ้เมือง (คมเนติร เช้ษฐพิัฒนวนิช้, ๒๕๔๔ : ๗) บ้้านเมือง
๑๑
ม่กำาแพิงเมืองแล้ะประติ้เมือง เจ้าเมืองหรือผู้้้ใดีปิดีประติ้เมืองหรือย้ายประติ้เมือง ถืือเป็น “ข่ดีหล้วง”
(ดี้รายล้ะเอ่ยดีในหัวข้อ เครื�องบ้ินเล้าดีาแอร์ติก)
พญาแม�กุ กษััตริย์์เชีีย์งให้ม� กับ ขึึดห้ล้วิง
นอกจากคัมภั่ร์ใบ้ล้านที่่�กล้่าวถื่งเรื�อง “ข่ดีหล้วง” ดีังกล้่าวข้างติ้นแล้้ว ยังม่ติำานานใบ้ล้าน
ที่่�จารดี้วยอักษรธิ์รรมล้้านนาช้ื�อ “ติำานานพิระแม่กุ” ฉิบ้ับ้วัดีควรค่าม้า อำาเภัอเมือง จังหวัดีเช้่ยงใหม่
สุอบ้เที่่ยบ้กับ้ฉิบ้ับ้วัดีปางสุ้าน ติำาบ้ล้ดีงดีำา อำาเภัอล้่� จังหวัดีล้ำาพิ้น ปริวรรติโดีย มาล้า คำาจันที่ร์
๑๒
(๒๕๕๔) แล้ะพิบ้อ่กหล้ายฉิบ้ับ้ที่่�คัดีล้อกติ่อ ๆ กันมา กล้่าวถื่ง พิญ์าแม่กุ (พิระเมกุฎวิสุุที่ธิ์ิวงศ์) กษัติริย์
องค์สุุดีที่้ายของราช้วงศ์มังราย ปกครองเช้่ยงใหม่ระหว่าง พิ.ศ. ๒๐๙๔-๒๑๐๑ “ติำานานแม่กุ”
กล้่าวโที่ษพิญ์าแม่กุว่า พิระองค์ล้ะเมิดีข้อห้ามข่ดีของบ้้านเมืองเป็นเหติุให้เมืองเช้่ยงใหม่ “ติกข่ดีหล้วง”
อาจจะเนื�องจากพิระองค์สุืบ้เช้ื�อสุายมาจากพิญ์ามังราย พิระองค์ประสุ้ติิแล้ะที่รงประที่ับ้อย้่ในเมืองนาย
ในรัฐช้าน ประเที่ศเม่ยนมาร์ มาติล้อดี ติ่อมาพิระองค์เสุดี็จมาเสุวยราช้สุมบ้ัติิเป็นกษัติริย์เช้่ยงใหม่
พิระองค์อาจจะนำาเอาจาร่ติประเพิณ์่จากเมืองนายมาใช้้กับ้ช้าวเมืองเช้่ยงใหม่ แล้ะไดี้ล้ะที่ิ�งเปล้่�ยนแปล้ง
จาร่ติดีั�งเดีิมของเช้่ยงใหม่ที่่�ช้าวเมืองถืือว่า “ข่ดี” ที่ำาให้เมืองเช้่ยงใหม่แล้ะล้้านนาเสุื�อมถือยจนเสุ่ยเอกราช้
แก่พิระเจ้าบุ้เรงนอง เมื�อ พิ.ศ. ๒๑๐๑ เช้่ยงใหม่แล้ะล้้านนาติกเป็นเมืองข่�นของพิม่านานถื่ง ๒๐๐ ปีเศษ
ระหว่าง พิ.ศ. ๒๑๐๑-๒๓๑๗ คำากล้่าวโที่ษพิญ์าแม่กุดีังกล้่าวไดี้คัดีล้อกสุืบ้ติ่อกันมาแล้ะแพิร่หล้าย
จารล้งคัมภั่ร์ใบ้ล้านว่า พิญ์าแม่กุล้ะเมิดีข้อห้ามข่ดีหล้ายประการที่ำาให้เมืองเช้่ยงใหม่ติก “ข่ดีหล้วง”
ดีังน่�
๑. “ก่อก้่ให้เหมือนเจดี่ย์” ช้าวล้้านนาสุร้างอนุสุรณ์์สุถืานเพิื�อบ้รรจุกระดี้กของคนติาย
เร่ยกว่า “ก้่” นิยมสุร้างไว้ที่่�ใดีที่่�หน่�งที่่�ไม่ใช้่ในวัดี เช้่น “ก้่พิญ์าคำาฟ้” พิญ์าผู้าย้ราช้บุ้ติร
โปรดีให้สุร้างก้่บ้รรจุพิระอัฐิของพิระราช้บ้ิดีาไว้ใน “ดีงผู้่เมืองเช้่ยงใหม่” (อรุณ์รัติน์
วิเช้่ยรเข่ยว, ๒๕๕๘ : ๑๙๘-๒๑๐) ติ่อมาดีงผู้่เมืองเช้่ยงใหม่ที่่�ม่ก้่ไดี้รวมเข้าอย้่ในเขติ
วัดีล้่เช้่ยงพิระ (วัดีพิระสุิงห์) ปัจจุบ้ัน ก้่น่�ติั�งอย้่ดี้านที่ิศเหนือของพิระวิหารหล้วงใน
๑๑ ประติ้เว่ยงแปล้งดี่แล้้ว พิ้อยติ่ดี (ปิดี) ประติ้เว่ยงเก่าเสุ่ย ย้ายออกไปแปล้งที่่�ใหม่ ก็บ้่ดี่ ข่ดีนักแล้ บ้่แพิ้เจ้าเมือง ก็จักแพิ้เมืองช้ะแล้
๑๒ ติำานานเรื�องน่�ม่เนื�อหาเหมือนกับ้ติำานานฉิบ้ับ้อื�น ๆ ที่่�ไดี้คัดีล้อกไว้หล้ายวัดีแล้ะเร่ยกช้ื�อแติกติ่างกันไป ไดี้แก่ ติำานานเช้่ยงใหม่
ฉิบ้ับ้วัดีหมื�นเงินกอง อำาเภัอเมืองฯ จ.เช้่ยงใหม่ (สุมหมาย เปรมจิติติ์ ปริวรรติ, ๒๕๑๙) แล้ะติำานานพิื�นเมืองล้้านนาเช้่ยงใหม่ ฉิบ้ับ้วัดีศร่เติ่�ย
อำาเภัอบ้้านโฮื่ง จังหวัดีล้ำาพิ้น (สุมศักดีิ� วุฒิเฝย ปริวรรติ, ๒๕๒๔)
