Page 47 - วารสาร 48-1
P. 47
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๘ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม–เมษายน ๒๕๖๖
รองศาสตราจารย์์ ดร.สำาเนีีย์ง เลื่่�อมใส 37
ข้อที�น่าพิจ้ารณาประการแรกก็คือ สภาพสังคมีติลัอด่จ้นวิถึีชีวิติของผูู้้คนที�ผูู้กพันกับ
ธรรมีชาติิในยุ่คสมีัย่ของอัศวโฆษผูู้้รจ้นามหากาพย์พุทธจริตคือช่วงเวลัาใด่กันแน่ แมี้ข้อมีูลัเชิง
ประวัติิศาสติร์เกี�ย่วกับระย่ะเวลัาแลัะอายุ่ของอัศวโฆษไมี่อาจ้กำาห็นด่แน่ชัด่ว่าท่านมีีชีวิติอยู่่ระห็ว่าง
พ.ศ. ใด่ แลัะแติ่งผู้ลังานเมีื�อใด่ แติ่จ้ากห็ลัักฐานทางประวัติิศาสติร์เชื�อกันว่าอัศวโฆษเป็นบุคคลัร่วมีสมีัย่
กับพระเจ้้ากนิษกะ (Kaniṣka) กษัติริย่์แห็่งราชวงศ์กุษาณะ (Kuṣāṇa) ซ์ึ�งปกครองอยู่่ทางติอนเห็นือ
ของอินเด่ีย่ มีีเมีืองห็ลัวงอยู่่ที�ปุรุษปุระ (Puruṣapura) ปัจ้จุ้บันคือเปศวาร์ (Peshwar) ในประเทศ
ปากีสถึาน โด่ย่มีีห็ลัักฐานบ่งบอกว่าพระองค์ทรงครองราชย่์ใน ค.ศ. ๑๒๐ (Smith, 1967: 272) ติ่อมีา
ได่้รุกลัำ�าด่ินแด่นลัึกเข้าไปในอินเด่ีย่แลัะได่้โจ้มีติีกษัติริย่์ผูู้้ปกครองเมีืองปาฏิลัีบุติรแลั้วพาเอาติัว
อัศวโฆษไป นอกจ้ากนี�ในห็นังสือของจ้ีนย่ังมีีเรื�องเลั่าเกี�ย่วกับพระเจ้้ากนิษกะห็ลัาย่เรื�องแลัะมีีเรื�องห็นึ�ง
กลั่าวอย่่างชัด่เจ้นว่าอัศวโฆษได่้เป็นที�ปรึกษาทางด่้านศาสนาของพระองค์แลัะห็นังสือนั�นเรีย่กท่านว่า
“พระโพธิสัติว์” (Beal, trans., 1975, อ้างถึึงใน จ้ิรพัฒน์ ประพันธ์วิทย่า, ๒๕๒๖ : ง) ถึ้าเชื�อติามีนี�
ก็สันนิษฐานได่้ว่าอัศวโฆษน่าจ้ะมีีชีวิติอยู่่ระห็ว่าง พ.ศ. ๖๐๐–๗๐๐ ห็รือราวพุทธศติวรรษที� ๗ แลัะ
คงแติ่งมหากาพย์พุทธจริตแลัะผู้ลังานอื�น ๆ ในช่วงเวลัานั�น
ภูมีิห็ลัังเชิงประวัติิของมหากาพย์พุทธจริตด่ังกลั่าวทำาให็้ติั�งข้อสังเกติได่้ว่า ภาพสะท้อนชีวิติ
ของชาวอินเด่ีย่โบราณในติัวบทกวีนิพนธ์เรื�องนี�อาจ้จ้ะอยู่่ร่วมีกับสมีัย่พระเจ้้ากนิษกะขึ�นครองราชย่์
แลัะมีห็ากาพย่์พุทธจ้ริติก็สะท้อนภาพการด่ำารงชีวิติของชาวอินเด่ีย่ในยุ่คสมีัย่นั�นผู้่านบทพรรณนา
ธรรมีชาติิห็ลัาย่บท ในห็ัวข้อนี�จ้ะชี�ให็้เห็็นข้อสังเกติธรรมีชาติิกับวิถึีชีวิติของผูู้้คนในบางส่วน
วิถึีชีวิติผูู้้คนชาวอินเด่ีย่ที�อัศวโฆษพรรณนาไว้นี�ติ่างผูู้กพันอยู่่กับธรรมีชาติิอย่่างใกลั้ชิด่
ธรรมีชาติิเป็นแห็ลั่งขับเคลัื�อนกิจ้กรรมีติ่าง ๆ ของผูู้้คนที�สัมีพันธ์กับการเกษติรกรรมีแลัะการใช้ประโย่ชน์
จ้ากแห็ลั่งทรัพย่ากรธรรมีชาติิ ติัวอย่่างเช่น การพรรณนาถึึงฤดู่กาลัที�มีีฝีนติกย่ังความีชุ่มีฉำ�าให็้แก่
พื�นด่ิน มหากาพย์พุทธจริตให็้ภาพว่าสาย่ฝีนบำารุงพืชพันธุ์ธัญญาห็ารแลัะสมีุนไพรให็้งอกงามี แลัะ
สมีุนไพรอุด่มีสมีบูรณ์ ด่ังที�อัศวโฆษกลั่าวไว้ในบทพรรณนาธรรมีชาติิความีว่า
ติถุาสฺย์ มนฺทานิลัเมฆศพฺทะ เสาทามินีกุณฺฑุลัมณฺฑุิติาภฺระ |
วินาศฺมวรฺษาศนิปาติโทไษะ กาเลั จ เทเศ ปฺรววรฺษ เทวะ || ๒.๗ ||
อนึ�ง ฝีนที�มีีลัมีพัด่เบา ๆ มีีเสีย่งเมีฆร้องคำารามีแลัะมีีก้อนเมีฆประด่ับด่้วย่สาย่ฟั้าก็ได่้โปรย่
ลังมีาในประเทศของพระองค์ติามีฤดู่กาลั โด่ย่ไมี่มีีสิ�งที�เป็นโทษอันได่้แก่ลัูกเห็็บห็รือฟั้าผู้่า
(จ้อห็์นสติัน, ๒๕๖๔ : ๖๐)
