Page 42 - วารสาร 48-1

วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๘ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม–เมษายน ๒๕๖๖
32 ลัักษณะเด่่นของบทพรรณนาธรรมชาติิในมหากาพย์์พุทธจริติของอัศวโฆษ

ส่งเสีย่งร้อง บางนางชี�ชวนให็้เจ้้าชาย่ทอด่พระเนติรติ้นอโศกซ์ึ�งมีีฝีูงผู้ึ�งส่งเสีย่งห็ึ�ง ๆ รอบติ้น บางนาง

ชี�ชวนให็้เจ้้าชาย่ทอด่พระเนติรติ้นติิลักะ ที�ปกคลัุมีด่้วย่กิ�งช่อมีะมี่วง บางนางชี�ชวนให็้เจ้้าชาย่
๕
ทอด่พระเนติรติ้นกุรุพกะ ที�มีีด่อกสะพรั�งแลัะมีีสีสด่ใสเห็มีือนนำ�าครั�ง บางนางชี�ชวนให็้เจ้้าชาย่
๖
ทอด่พระเนติรติ้นอโศกอ่อนที�ถึูกปกคลัุมีด่้วย่ช่อด่อกติูมี ๆ บางนางชี�ชวนให็้เจ้้าชาย่ทอด่พระเนติร
สระนำ�าที�ทอด่ย่าวซ์ึ�งปกคลัุมีด่้วย่พุ่มีสินทุวาระ บางนางแสด่งทัศนะให็้เจ้้าชาย่ประจ้ักษ์ว่าสติรีมีีอำานาจ้
๗
เพีย่งใด่ โด่ย่กลั่าวว่านกจ้ักรวากะ ย่ังเฝี้าติิด่ติามีไปข้างห็ลัังนกจ้ักรวากีติัวเมีีย่ราวกับเป็นทาสรับใช้
๘
บางนางชี�ชวนให็้เจ้้าชาย่สด่ับฟัังเสีย่งร้องขับขานของนกดุ่เห็ว่า แลัะบางนางกลั่าวเป็นเชิงปรัชญาว่า
ฤดู่ใบไมี้ผู้ลัินั�นนำาพาความีรักมีาให็้แก่นกทั�งห็ลัาย่ แติ่ทำาไมีไมี่นำาพานักปราชญ์ให็้รู้สึกเช่นนั�นบ้าง
ด่ังโศลักติ่อไปนี�

จ้ติศาขำา กุสุมิติำา ปฺรคฺฤหฺย์านฺย์า ลัลัมฺพิเร |

สุวรฺณกลัศปฺรขฺย์านฺทรฺศย์นฺติฺย์ะ ปโย์ธรานฺ || ๔.๓๕ ||

ห็ญิงบางคนจ้ับกิ�งมีะมี่วงที�ออกด่อกชูช่อแลั้วโน้มีลังมีาพร้อมีกับเผู้ย่ให็้เห็็นยุ่คลัถึันที�อวบอัด่

เห็มีือนกับคนโทนำ�าทองคำา

กาจิติฺปทฺมวนาเทติฺย์ สปทฺมา ปทฺมโลัจนา |

ปทฺมวกฺติฺรสฺย์ ปารฺเศฺว’สฺย์ ปทฺมศฺรีริว ติสฺถุุษี || ๔.๓๖ ||

ห็ญิงคนห็นึ�งมีีด่วงติาเห็มีือนกับด่อกบัวเด่ินออกจ้ากป่าบัวมีาพร้อมีกับด่อกบัวแลั้วได่้ย่ืนอยู่่

ข้าง ๆ พระกุมีารผูู้้มีีพระพักติร์เห็มีือนกับด่อกบัวพระองค์นั�น

๕ ติ้นงา มีีชื�อทางวิทย่าศาสติร์ว่า Sesamum indicum Linn ในวงศ์ Pedaliaceae เป็นพืชลั้มีลัุก ผู้ลัเป็นฝีัก มีีเมีลั็ด่เลั็ก ๆ สีขาว สีด่ำา
แลัะสีแด่ง สืบค้นจ้าก https://www.wisdomlib.org/definition/tilaka เข้าถึึงเมีื�อ ๓ มีิถึุนาย่น พ.ศ. ๒๕๖๕
๖ ติ้นอังกาบห็นู มีีชื�อทางวิทย่าศาสติร์ว่า Barleria prionitis ในวงศ์ Acanthaceae เป็นพืชในวงศ์เห็งือกปลัาห็มีอ เป็นพืชท้องถึิ�นใน
ประเทศอินเด่ีย่แลัะเป็นพืชสมีุนไพรในติำารับย่าอายุ่รเวท บางติำาราเรีย่กว่า กุรวกะ ห็รือ กุลัวกะ สืบค้นจ้าก https://www.wisdomlib.
org/definition/kuruvaka เข้าถึึงเมีื�อ ๓ มีิถึุนาย่น ๒๕๖๕
๗ ติ้นคนทีเขมีา มีีชื�อทางวิทย่าศาสติร์ว่า Vitex negundo L. ในวงศ์ Labiatae เป็นไมี้พุ่มีสูง ๓-๔ เมีติร กิ�งอ่อนเป็นเห็ลัี�ย่มี มีีสีเทา ด่อกออก
เป็นช่อแบบช่อแย่กแติกแขนงที�ปลัาย่กิ�ง มีีด่อกขนาด่เลั็กจ้ำานวนมีาก กลัีบด่อกสีขาวแกมีสีเห็ลัืองอ่อน สืบค้นจ้าก https://www.
wisdomlib.org/definition/sindhuvara แลัะ www.phargarden.com เข้าถึึงเมีื�อ ๓ มีิถึุนาย่น พ.ศ. ๒๕๖๕
๘ พจนัานัุกรม ฉบัับัราชิบััณฑิิตยสถานั พ.ศิ. ๒๕๕๔ อธิบาย่ว่า นกจ้ากพราก, จ้ากพาก, จ้ักรพาก ห็รือจ้ักรวาก เป็นชื�อนกในวงศ์นกเป็ด่นำ�า
ทางวรรณคด่ีนิย่มีว่า คู่ของนกนี�ติ้องพรากจ้ากกันจ้ะครวญถึึงกันในเวลัากลัางคืน