Page 46 - 46-1
P. 46
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
38 การพิิจารณาความชอบและการแต่่งต่้�งขุุนนางไทยในอดีีต่
เป็นัสามารถ ชิ้างราชิสังคีรำาก็พ่ายแก่ข้าหัลวงทั�งสอง นัันัทส่่กับัราชิสังคีรำาก็รุดหันัีไปทางเชิียงทอง”
(คณะกรรมการอำานวยการจ้ดีงานฉัลองสิริราชสมบ้ต่ิครบ ๕๐ ป็ี, ๒๕๔๒ : ๗๘) พิญาไชยบ่รณเป็็น
แม่ท้พิสำาค้ญคนหนึ�งขุองพิระนเรศึวรในการทำาสงครามไดี้ร้บช้ยชนะขุ้าศึึกอีกหลายคร้�ง ต่่อมาเมื�อ
สมเดี็จพิระนเรศึวรขุึ�นครองราชย์เป็็นพิระมหากษ้ต่ริย์แห่งกรุงศึรีอยุธยา ไดี้แต่่งต่้�งให้เป็็นเจ้าพิระยา
สรศึรี (พิระราชพิงศึาวดีารกรุงศึรีอยุธยา ฉับ้บหอสมุดีแห่งชาต่ิว่า เจ้าพิญาสุรสีห์) ครองเมืองพิิษณุโลก
ความว่า “สมเด็จพระเจ้าอย่่หััวดำารัสว่า ซื่้�งเราทิ�งเมืองฝ้่ายเหันัือเสียเลิกคีรอบัคีรัวลงมานัั�นั ก็หัาสิ�นั
ทีเดียวไม่ คีรั�งนัี�ศ้กหังสาวดีก็ถอยกำาลังลงแล้ว เถิงมาตรว่าจะมีมาก็ไม่เกรง เราจะบัำารุงเมืองทั�งนัี�
ใหั้เป็นัเกียรติยศไว้ตราบัเท่ากัลปาวสานั จ้งสั�งใหั้พญาไชิยบั่รณ เป็นัเจ้าพระยาสรศรีคีรองเมือง
พิษณุโลก” (คณะกรรมการอำานวยการจ้ดีงานฉัลองสิริราชสมบ้ต่ิครบ ๕๐ ป็ี, ๒๕๔๒ : ๑๐๘)
๒. กรณีการทำาศึึกก้บศึ้ต่ร่ภายในหรือเป็็นกรณีชิงอำานาจก้น ฝ่่ายที�ไดี้ร้บช้ยชนะจะป็่นบำาเหน็จ
รางว้ลให้แก่ผ่่้ทำาความชอบในกรณีต่่าง ๆ แบบขุ้ามขุ้�นและเลี�ยงดี่ถึงช้�นบุต่รหลาน ซึ่ึ�งเป็็นไป็ต่าม
หล้กเกณฑ์์ทำานองเดีียวก้บที�ป็รากฏิในกฎมนเฑ์ียรบาลดี้งกล่าวเช่นก้น ดี้งพิงศึาวดีารกรุงศึรีอยุธยา
ฉับ้บพิ้นจ้นทนุมาศึ (เจิม) (ป็ระชุมพิงศึาวดีาร ภาคที� ๖๔ พิงศึาวดีารกรุงศึรีอยุธยา ฉับ้บพิ้นจ้นทนุมาศึ
(เจิม), ๒๔๗๙ : ๒๑-๒๙) บ้นทึกเหตุ่การณ์ที�เกิดีความวุ่นวายในกรุงศึรีอยุธยาอ้นเนื�องมาจาก
นัางพระยาแม่อย่่หััวศรีสุดาจันัทร์ (พิระราชพิงศึาวดีารกรุงศึรีอยุธยา ฉับ้บเยเรเมียส ฟ้าน ฟ้ลีต่
บ้นทึกว่าเป็็นพิระสนม) ขุองสมเดี็จพิระช้ยราชาธิราช (พิ.ศึ. ๒๐๖๑-๒๐๗๐) สรุป็ไดี้ว่า เมื�อสมเดี็จ
พิระช้ยราชาธิราชเสดี็จสวรรคต่ สมเดี็จพิระยอดีฟ้้าซึ่ึ�งเป็็นพิระโอรสมีพิระช้นษาเพิียง ๑๑ ป็ี ทรงขุึ�น
ครองราชย์เป็็นกษ้ต่ริย์ นัางพระยาแม่อย่่หััวศรีสุดาจันัทร์ ซึ่ึ�งเป็็นพิระชนนีสำาเร็จราชการแทนพิระองค์
พิระเทียรราชาซึ่ึ�งเป็็นเชื�อพิระวงศึ์สมเดี็จพิระช้ยราชาธิราชทรงดีำาริว่า หากย้งทรงอย่่ในเพิศึฆราวาส
คงจะเกิดีภ้ยแก่พิระองค์เป็็นแน่ จึงทรงผ่นวชเป็็นพิระภิกษุที�ว้ดีราชป็ระดีิษฐ ต่่อมานัางพระยา
แม่อย่่หััวศรีสุดาจันัทร์พิอใจพิ้นบุต่รศึรีเทพิผ่่้ร้กษาหอพิระขุ้างหน้า จึงเลื�อนต่ำาแหน่งให้เป็็นขุุนชินราช
และขุุนวรวงศึาต่ามลำาดี้บ แล้วย้ายมาเป็็นผ่่้ร้กษาหอพิระขุ้างใน แล้วลอบล้กสม้ครส้งวาสก้บขุุนชินราช
มาช้านานจนทรงครรภ์จึงคิดีเอาราชสมบ้ต่ิยกให้ และอ้างต่่อขุุนนางท้�งหลายว่าสมเดี็จพิระยอดีฟ้้า
ทรงพิระเยาว์น้ก เหตุ่การณ์ทางห้วเมืองฝ่่ายเหนือไม่ป็รกต่ิ จึงยกขุุนวรวงศึาธิราชขุึ�นเป็็นพิระเจ้าแผ่่นดีิน
และให้นายจ้นผ่่้เป็็นน้องขุุนวรวงศึาธิราชเป็็นมหาอุป็ราช ใน พิ.ศึ. ๒๐๗๒ ขุุนวรวงศึาธิราชคบคิดี
ก้บนางพระยาแม่อย่่หััวศรีสุดาจันัทร์ นำาพิระยอดีฟ้้าไป็ป็ระหารชีวิต่ที�ว้ดีโคกพิระยา
