Page 256 - 46-1
P. 256
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
248 วงปี่่�พาทย์์บรรเลงทำานอง “ตระ” ในมิิติเพ่�อสื่่�อนัย์การอัญเชิิญ
หรีือในโอกาสที�ปี่รีะสงค์เพื�อกิจ้กรีรีมที�ปี่รีะกอบข่�น ศิิลปี่ินผูู้้ปี่รีะพันธี์ทำานองเพลงได้สรี้างแนวคิด
จ้ินตนสมมุติ สรี้างสรีรีค์ลีลาทำานอง จ้ังหวะของหน้าทับ ไม้กลอง ที�กำาหนดเปี่็นไม้เดิน ไม้ลา ตาม
จ้ิตตาภิรีมย์์ที�มุ�งให้ปี่รีากฏิในทำานองของเพลงหน้าพาทย์์
คำาว�า “ตระ” ในวงการีดนตรีีไทย์และนาฏิศิิลปี่์มีความหมาย์ว�า “เพลง” ครีูผูู้้ปี่รีะกอบพิธีี
ไหว้ครีูของกรีมศิิลปี่ากรีหลาย์ท�านบอกเพลงให้วงปี่่�พาทย์์ที�บรีรีเลงปี่รีะกอบพิธีีกรีรีมว�า ตรีะนารีาย์ณ์
บรีรีทมสินธีุ์ ตรีะพรีะปี่ัญจ้สิงขรี โดย์ไม�เรีีย์กว�า เพลงตรีะนารีาย์ณ์บรีรีทมสินธีุ์ เพลงตรีะพรีะปี่ัญจ้สิงขรี
ทั�งย์ังมีความเช้ื�อกันในวงการีว�าเพลงตามโครีงสรี้าง “ตระ” นี�เปี่็นเพลงสำาคัญ เปี่็นเพลงที�ครีูผูู้้ปี่รีะกอบ
พิธีีเมื�อได้อ�านโองการีบูช้าครีูเทพเจ้้าองค์ต�าง ๆ แล้วจ้่งเรีีย์กโดย์บอกช้ื�อเพลงให้วงปี่่�พาทย์์บรีรีเลง
ทำานองอัญเช้ิญท�านเสด็จ้จ้ากวิมานสถิตมาสู�มณฑลพิธีี
ในเอกสารีสำาคัญเมื�อครีั�งรีัช้สมัย์พรีะบาทสมเด็จ้พรีะจ้อมเกล้าเจ้้าอย์ู�ย์ังไม�ปี่รีากฏิคำาว�า
“ตรีะ” จ้ากเอกสารี “พรีะตำารีาครีอบโขนและละคอน (เล�ม ๒) ฉบับหลวงครีั�งรีัช้กาลที� ๔” ในหนังสือ
ศิิลัป์ลัะคอนัริำาหริือค่�มือนัาฏศิิลัป์ไทย ภาค ๔ พิิธีีไหวิ้คริ่แลัะคริอบัโขนัลัะคอนั (ธีนิต อย์ู�โพธีิ�, ๒๕๑๖ :
๒๙๓-๓๒๒) รีะบุช้ื�อเพลงที�บอกให้วงปี่่�พาทย์์บรีรีเลง ๑๕ เพลง ช้ื�อเพลงตามอักขรีะต้นฉบับดังกล�าว
มีสาธีุการี ปี่รีะโคนทับ เช้ิญเทวดา เหาะ โหมโรีง ลงสรีง เช้ิด เซึ่�นเหล้า พรีาหมณ์เข้า รีำาดาบ
โปี่รีย์ข้าวตอกดอกไม้ เสมอสามลา มหาช้ัย์ เวีย์นเทีย์น กรีาวรีำา สำาหรีับเพลงที�ใช้้คำา “ตระ” ปี่รีากฏิว�า
มีการีบันท่กบางเพลงในพรีะรีาช้พิธีีไหว้ครีูและครีอบโขนละคอนและปี่่�พาทย์์ครีั�งใหญ�ในรีัช้กาลที� ๖
(ธีนิต อย์ู�โพธีิ�, ๒๕๑๖ : ๓๒๓-๓๓๒) พิธีีไหว้ครีูครีั�งนั�นพรีะบาทสมเด็จ้พรีะมงกุฎเกล้าเจ้้าอย์ู�หัวทรีง
พรีะกรีุณาโปี่รีดเกล้าฯ ให้ปี่รีะกอบพิธีีที�โรีงละคอนสวนจ้ิตรีลดาเมื�อวันพฤหัสบดีที� ๑๔ พฤษภาคม
พ.ศิ. ๒๔๕๗ เพลงไหว้ครีูครีั�งนี�ที�ปี่รีากฏิคำา “ตรีะ” มี ๓ เพลง คือ ตรีะพรีะปี่รีะคนธีรีรีพ ตรีะเช้ิญ
และตรีะโหมโรีง
ในรีัช้สมัย์พรีะบาทสมเด็จ้พรีะมงกุฎเกล้าเจ้้าอย์ู�หัว มีศิิลปี่ินดนตรีีสำาคัญท�านหน่�งคือ
นาย์ทองดี ชู้สัตย์์ ได้ทำาหน้าที�บอกเพลงหน้าพาทย์์เพื�อใช้้ในการีปี่รีะกอบพิธีีไหว้ครีูหลาย์เพลง คำาว�า
บอกเพลงหน้าพาทย์์นอกจ้ากหมาย์ถ่งการีบอกเพลงที�ต้องการีแล้วย์ังหมาย์ถ่งการีแต�งหรีือปี่รีะพันธี์
ทำานองเพลงด้วย์ จ้ากข้อมูลนี�มีผู้ลงานที�นาย์ทองดี ชู้สัตย์์ปี่รีะพันธี์เพลงหน้าพาทย์์ไว้หลาย์เพลงดังจ้ะ
นำามากล�าวต�อไปี่ การีใช้้คำา “ตระ” นำาหน้าเพลงเกิดมีข่�นในช้�วงนี�ต�อเนื�องมาจ้นปี่ัจ้จุ้บัน ทั�งย์ังเสรีิมให้
ทำานองเพลงมีคุณค�าทางความรีู้ส่กและอารีมณ์ที�โน้มไปี่ทางศิรีัทธีา ใช้้บรีรีเลงปี่รีะกอบตามกรีะบวน
พิธีีกรีรีมไหว้ครีู และปี่รีะกอบอากัปี่กิรีิย์าท�าทางของการีแสดงโขน หนังใหญ� หรีือละครีบางบท
บางตอน
