Page 255 - 46-1
P. 255
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
รองศาสตราจารย์์ ดร.ณรงค์์ชััย์ ปิิฎกรัชัต์ 247
พิธีีกรีรีมไหว้ครีูโดย์ผูู้้ปี่รีะกอบกรีะบวนพิธีีบูช้าพรีะรีัตนตรีัย์ ชุ้มนุมเทวดา บ้ชิาค์ร้และอัญเชิิญค์ร้
มิหาเทพ ค์ร้เทพเจ�าและนาฏย์เทพ ดุริย์เทพ ค์ร้มินุษย์์ค์่อค์ร้ดนตร่ ค์ร้โขนละค์รผู้้�ล่วงลับ ถวาย์
เครีื�องเซึ่�นสังเวย์ การีอัญเช้ิญครีูกลับสู�สถานที�สถิต จ้ากนั�นจ้่งเข้าสู�พิธีีครีอบ รีะหว�างกรีะบวนพิธีีกรีรีม
มีวงปี่่�พาทย์์บรีรีเลงเพลงตามขั�นตอนจ้นเสรี็จ้สมบูรีณ์
สื่่วนท่� ๕ สื่มิาชิิกผู้้�ร่วมิพิธำ่
สมาช้ิกผูู้้รี�วมพิธีี หมาย์ถ่ง ผูู้้บรีิหารีของหน�วย์งานหรีือเจ้้าภาพงาน แขกรีับเช้ิญ ศิิลปี่ิน
ครีูอาจ้ารีย์์ ศิิษย์านุศิิษย์์ (ศิิษย์์ของครีูอาจ้ารีย์์ ศิิษย์์ของศิิษย์์) เข้ารี�วมพิธีีไหว้ครีูและรี�วมกิจ้กรีรีมตาม
รีะเบีย์บพิธีีไปี่จ้นถ่งรีับการีจุ้ณเจ้ิม รีับพรี ศิิษย์์บางส�วนเข้ารีับการีครีอบครีูจ้ากครีูผูู้้ปี่รีะกอบพิธีี
พิธีีไหว้ครีู ครีอบโขนละครี ตามหลักฐ์านในรีัช้สมัย์พรีะบาทสมเด็จ้พรีะจ้อมเกล้าเจ้้าอย์ู�หัว
ปี่รีากฏิเอกสารีเปี่็นหมาย์รีับสั�ง มีเพลงอัญเช้ิญครีูเทพเจ้้ามาสู�มณฑลพิธีีด้วย์เพลงต�าง ๆ เช้�น เมื�อ
อัญเช้ิญพรีะอิศิวรีบรีรีเลงด้วย์เพลงเหาะ ครีูย์ักษ์ผูู้้สูงศิักดิ�บรีรีเลงด้วย์เพลงคุกพาทย์์ ครีูฤๅษีและ
ผูู้้ทรีงศิีลมีพรีะฤๅษีกไลย์โกฏิิ พรีะภรีตฤๅษี เปี่็นต้น บรีรีเลงด้วย์เพลงดำาเนินพรีาหมณ์ พิธีีไหว้ครีูโขน
ละครีนี�ได้รีวมถ่งการีไหว้ครีูดนตรีีด้วย์ ที�กล�าวนี�เปี่็นพิธีีหลวง ส�วนสำานักดนตรีี ครีูดนตรีีทั�วไปี่มีพิธีี
ไหว้ครีูเฉพาะซึ่่�งเน้นที�การีทำาบุญเลี�ย์งพรีะและตั�งพิธีีย์�อม ๆ เพื�อบูช้าครีูและถวาย์เครีื�องกรีะย์าสังเวย์
ตั�งตะโพนที�ครีองผู้้าขาวโดย์สมมุติมิติว�าเปี่็นองค์พรีะปี่รีะคนธีรีรีพ จ้นเมื�อ พ.ศิ. ๒๔๕๗ พรีะบาทสมเด็จ้
พรีะมงกุฎเกล้าเจ้้าอย์ู�หัวโปี่รีดเกล้าฯ ให้แย์กปี่รีะกอบพิธีีของหลวงออกจ้ากกัน เปี่็นไหว้ครีูโขนละครี
และไหว้ครีูดนตรีี แบบแผู้นนี�ได้แพรี�กรีะจ้าย์จ้ากหน�วย์งานของทางรีาช้การีคือกรีมศิิลปี่ากรีไปี่ย์ัง
สถาบันการีศิ่กษา หน�วย์งาน และพิธีีของรีาษฎรี
วงปี่่�พาทย์์มีบทบาทในการีนำาเพลงพิธีีกรีรีมมาปี่รีุงให้เข้ากับรีะเบีย์บพิธีีตั�งแต�เรีิ�มกรีะบวนการี
ไหว้ครีู ในบทความนี�นำาเสนอเพลงหน้าพาทย์์ที�ในวงวิช้าการีดนตรีีสื�อนัย์การีอัญเช้ิญครีูศิิลปี่์ดังกล�าว
ข้างต้นมาสู�มณฑลพิธีี ซึ่่�งตามเหตุผู้ลคือการีปี่รีะกอบพิธีีไหว้ครีูต้องอัญเช้ิญครีูและเช้ิญครีูที�ศิิลปี่ิน
เคารีพนับถือมาสู�พิธีี เพื�อน้อมกาย์ วาจ้า ใจ้ บูช้าพรีะคุณของครีู สรีรีเสรีิญครีู ขอพรีมงคล สรี้างขวัญ
กำาลังใจ้ การีถวาย์เครีื�องสังเวย์ จ้นนำาส�งครีูสู�วิมานที�สถิต เพลงหน้าพาทย์์ลักษณะหน่�งคือเพลงที�ข่�น
นำาด้วย์คำาว�า “ตระ”
เพลงหน้าพาทย์์เปี่็นเพลงไทย์ปี่รีะเภทหน่�งที�วงปี่่�พาทย์์ (วงดนตรีีอื�นก็ได้) มีวัตถุปี่รีะสงค์นำามา
บรีรีเลงปี่รีะกอบอากัปี่กิรีิย์าของตัวละครีในการีแสดงมหรีสพ เช้�น โขน หนังใหญ� ละครี หุ�นกรีะบอก
ลิเก หรีือเพื�อสื�อเปี่้าหมาย์ไปี่ย์ังสิ�งใดสิ�งหน่�งที�ศิิลปี่ินกำาหนดให้เปี่็นไปี่เช้�นนั�น นิย์ามของเพลงหน้าพาทย์์
รีาย์ล้อมไว้ด้วย์วิถีและการีนำาไปี่ใช้้ในหลาย์มิติ ทั�งด้านที�เกี�ย์วกับศิิลปี่ะการีแสดง ด้านความเช้ื�อ พิธีีกรีรีม
