Page 147 - The Journal of the Royal Society of Thailand
P. 147
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่ี� ๔๙ ฉบัับัที่ี� ๑ มกราคม-เมษาย์นี ๒๕๖๗
รองศาสตราจารย์์ ดร.สำเนีีย์ง เลื่่�อมใส 137
บทนีำ
มหากาพย์เสานัทรนัันัทะ หร่อั เสานัฺทรนันัฺทมหากาวฺฺยมฺ เป็็นบที่ป็ระพันธ์์ที่ี�มหากวีีอััศวีโฆษได้้นำ
๒
เร่�อังราวีขอังเจ้้าชีายนันที่ะโอัรสัขอังพระเจ้้าศ่ที่โธ์ที่นะกับพระนางมหาป็ระชีาบด้ีโคตมีมานำเสันอัในรูป็แบบ
กวีีนิพนธ์์สัันสักฤต แม้วี�าเจ้้าชีายนันที่ะจ้ะไม�มีบที่บาที่โด้ด้เด้�นมากนักที่างพระพ่ที่ธ์ศาสันาแต�ก็มีผูู้้นำป็ระวีัติขอัง
ที่�านมาเล�ากันอัยู�เสัมอั แต�เด้ิมคงเล�าสั่บต�อักันที่างม่ขป็าฐะ ภายหลังจ้ึงมีการเขียนเป็็นลายลักษณ์อัักษร และสัลัก
เป็็นภาพลงบนแผู้�นหิน หร่อัเขียนเป็็นภาพจ้ิตรกรรมฝาผู้นังก็มี
๓
อััศวีโฆษได้้ป็ระพันธ์์มหากาพย์เสานัทรนัันัทะ (Johnston, 1975) พร้อัมกับมหากาพย์พุทธจริต
(Johnston, 1995) ราวีพ่ที่ธ์ศตวีรรษที่ี� ๗ จ้ากการศึกษาป็ระวีัติและผู้ลงานพบวี�าอััศวีโฆษมีมารด้าชี่�อั
สั่วีรรณากษี ที่�านเป็็นชีาวีเม่อังสัาเกต เกิด้ในตระกูลพราหมณ์ มีควีามเชีี�ยวีชีาญในไตรเพที่ ภายหลังได้้บวีชี
๔
เป็็นพระภิกษ่ในพระพ่ที่ธ์ศาสันานิกายสัรวีาสัติวีาที่ และมีบที่บาที่สัำคัญในย่คเริ�มต้นก�อันเกิด้นิกายมหายาน
ด้้วียควีามมีชี่�อัเสัียงอััศวีโฆษจ้ึงมีคำนำหน้าชี่�อัหลายอัย�าง เชี�น ภิกษ่ อัาจ้ารย์ ภที่ันตะ มหากวีี และมหาวีาที่ิน
ด้ังป็รากฏข้อัควีามวี�า “อัารฺยสั่วีรฺณากฺษีป็่ตฺรสัฺย สัาเกตสัฺย ภิกฺโษราจ้ารฺยภที่นฺตาศฺวีโฆษสัฺย มหากเวีรฺมหาวีาที่ินะ
กฺฤติริยำ” (Johnston, 1975: 142) นักวีิชีาการสั�วีนใหญ�เชี่�อักันวี�าที่�านเคยเป็็นที่ี�ป็รึกษาด้้านศาสันาให้กับ
พระเจ้้ากนิษกะแห�งราชีวีงศ์ก่ษาณะผูู้้มีอัำนาจ้ป็กครอังอัยู�ที่างตอันเหน่อัขอังอัินเด้ียซึ้ึ�งขึ�นครอังราชีย์ราวี
ค.ศ. ๑๒๐ (Smith, 1967: 272) ด้ังนั�นอััศวีโฆษจ้ึงน�าจ้ะแต�งมหากาพย์เสานัทรนัันัทะขึ�นในชี�วีงเวีลาด้ังกล�าวี
ซึ้ึ�งสัอัด้คล้อังกับที่ี�จ้ำลอัง สัารพัด้นึก (๒๕๓๐ : ๖๙) กล�าวีวี�าอััศวีโฆษได้้แต�งมหากาพย์เสานัทรนัันัทะในระหวี�าง
พ.ศ. ๖๒๑-๖๔๙
๒ คำวี�า “เสัานฺที่รนนฺที่” มาจ้าก สั่นฺที่ร + นนฺที่ = สั่นฺที่รนนฺที่ (แป็ลวี�า เจ้้าชีายนันที่ะผูู้้มีรูป็งาม) จ้ากนั�นลง ณ ป็ัจ้จ้ัยตัที่ธ์ิต ที่ำให้สัระ อั่ ที่ี�พยางค์
แรกกลายเป็็น เอัา (เป็็นสัระขั�นพฤที่ธ์ิ�) สัำเร็จ้รูป็เป็็น เสัานฺที่รนนฺที่ มีควีามหมายเพิ�มขึ�นวี�า “เกี�ยวีกับเจ้้าชีายนันที่ะผูู้้มีรูป็งาม” เม่�อันำมาสัมาสักับ
มหากาวีฺยมฺ เป็็น เสัานฺที่รนนฺที่มหากาวีฺยมฺ จ้ึงแป็ลวี�า “มหากาพย์เกี�ยวีกับเจ้้าชีายนันที่ะผูู้้มีรูป็งาม”
๓ ในสัายภาษาบาลีก็มีพระอัรรถูกถูาจ้ารย์ชี่�อัพระพ่ที่ธ์โฆสัแต�งเร่�อังพระนันที่ะไวี้เชี�นกัน แต�พระพ่ที่ธ์โฆสัเกิด้ภายหลังอััศวีโฆษเก่อับ ๓๐๐ ป็่ สัถูานที่ี�
เกิด้ค่อัพ่ที่ธ์คยา ป็ระเที่ศอัินเด้ีย ก�อันบวีชีเป็็นพระภิกษ่ที่�านเคยเป็็นพราหมณ์ผูู้้รอับรู้ไตรเพที่ มีป็ัญญาเฉลียวีฉลาด้ เด้ินที่างที่�อังเที่ี�ยวีโต้วีาที่ีกับ
นักป็ราชีญ์ที่ั�วีชีมพูที่วีีป็และได้้ชีัยชีนะมาตลอัด้ จ้นวีันหนึ�งโต้วีาที่ีแพ้พระเรวีตเถูระจ้ึงยอัมมอับตัวีเป็็นศิษย์ เม่�อับวีชีแล้วีได้้ศึกษาพระธ์รรมวีินัยจ้นมี
ควีามรู้แตกฉานและได้้แต�งคัมภีร์ชิ่�อญาโณทัยและคัมภีร์อัฎฐสาลินัี พระเรวีตเถูระที่ราบวี�าที่�านตั�งใจ้ที่ี�จ้ะแต�งคัมภีร์อั่�น ๆ อัีกแต�ขาด้หลักฐานอั้างอัิง
จ้ึงแนะนำให้เด้ินที่างไป็ศรีลังกา พระพ่ที่ธ์โฆสัจ้ึงเด้ินที่างไป็ศรีลังกาในรัชีสัมัยพระเจ้้ามหานามะราวี พ.ศ. ๙๖๓ ที่�านถููกที่ด้สัอับจ้ากสัำนักมหาวีิหาร
โด้ยให้แต�งคัมภีร์ชี่�อัวฺิสุทธิมรรคี จ้ากนั�นจ้ึงได้้แป็ลอัรรถูกถูาจ้ากภาษาสัิงหลเป็็นภาษามาคธ์ี เม่�อัแป็ลเสัร็จ้จ้ึงเด้ินที่างกลับชีมพูที่วีีป็ จ้ากข้อัมูลด้ังกล�าวี
จ้ึงเชี่�อัวี�าพระพ่ที่ธ์โฆสัมีอัาย่อัยู�ระหวี�าง พ.ศ. ๙๐๐-๑๐๐๐ (Muller, 1965: Introduction)
๔ ควีามชีำนาญในไตรเพที่ขอังอััศวีโฆษเห็นได้้จ้ากงานป็ระพันธ์์ขอังที่�านที่ี�มักจ้ะยกอั่ป็มาอั่ที่าหรณ์เกี�ยวีกับป็ระวีัติบ่คคล หร่อัเหต่การณ์สัำคัญในคัมภีร์
ขอังพราหมณ์มาป็ระกอับมากมายซึ้ึ�งแสัด้งถูึงภูมิควีามรู้และควีามเชีี�ยวีชีาญในศาสัตร์ต�าง ๆ ที่ี�ผูู้้ถู่อักำเนิด้ในวีรรณะพราหมณ์จ้ะต้อังศึกษาเรียนรู้
