Page 187 - 47-2
P. 187
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
นายกฤษฎา บุุณยสมิิต 177
ประวัติศาสตร์การศาลของไทย
๑
๑. การศาลข้องไทยู่ในสัมัยู่สัุโข้ทัยู่ (พิ.ศ. ๑๗๙๒–๑๙๘๑)
การศาลและการปกครองข้องไทยู่ในสัมัยู่โบราณมีความสััมพิันธ์ซึ่ึ�งกันและกันและยู่ากที�
จึะแยู่กเด็ดข้าดออกต่�างหากจึากกัน เนื�องจึากเป็นระบอบการปกครองแบบสัมบ่รณาญาสัิทธิราชี้ยู่์
การปกครองข้องสัุโข้ทัยู่เป็นสัังคมที�ไม�ซึ่ับซึ่้อน ประชี้าชี้นมีจึำานวนไม�มาก พิระมหากษัต่ริยู่์ทรงเป็นผู้่้นำา
และเป็นผู้่้คุ้มครองอาณาประชี้าราษฎร์ทั�งในยู่ามสังบและยู่ามสังคราม ความสััมพิันธ์ระหว�าง
พิระมหากษัต่ริยู่์กับราษฎรมีลักษณะเหมือนบิดากับบุต่ร พิ�อเมืองกับราษฎรอยู่่�ใกล้ชี้ิดเสัมือนอยู่่�ใน
ครัวเรือนเดียู่วกัน ปรากฏิหลักฐานต่ามศิลาจึารึกพิ�อขุ้นรามคำาแหง หลักที� ๑ ว�า “ไพิร่ฟ้้าล้กเจ�า
ล้กขุุนั ผู้ิแลผู้ิดีแผู้กแสกว�างกันั สวนัดี้แที่�แล�จึงแล่งคีวามแก่ขุาดี�วยซื่ื�อ บั่เขุ�าผู้้�ลักมักผู้้�ซื่่อนั เห็นัขุ�าว
ที่่านับั่ใคีร่พิินั เห็นัสินัที่่านับั่ใคีร่เดีือดี” (ประชีุ้มจึารึก ภาคที� ๘ จึารึกสัุโข้ทัยู่ : ๔๑) อันมีความหมายู่ว�า
เมื�อมีข้้อพิิพิาทเกิดข้ึ�น ค่�กรณีไม�ว�าจึะเป็นเจึ้าขุ้นม่ลนายู่หรือราษฎรสัามัญจึะได้รับการพิิจึารณาจึาก
ผู้่้ทำาหน้าที�ต่ัดสัินความที�สัุจึริต่ เที�ยู่งธรรม ไม�เอนเอียู่งเข้้าข้้างฝ่่ายู่หนึ�งฝ่่ายู่ใดและไม�เห็นแก�อามิสัสัินจึ้าง
ใด ๆ ความในศิลาจึารึกต่อนนี�จึึงเป็นหลักฐานประการหนึ�งที�แสัดงว�าในสัมัยู่สัุโข้ทัยู่มีการศาลและ
ตุ่ลาการที�ยูุ่ต่ิธรรม และหากราษฎรยู่ังเห็นว�าต่นยู่ังไม�ได้รับความเป็นธรรมหรือมีความทุกข้์ร้อนใน
เรื�องใด มีปรากฏิหลักฐานต่ามศิลาจึารึกพิ�อขุ้นรามคำาแหง หลักที� ๑ ต่�อไปว�า
ในัปากประต้มีกระดีิ�งอันัหนัึ�งแขุวนัไว�หั�นั ไพิร่ฟ้้าหนั�าปก กลางบั�านั
กลางเมือง มีถ้�อยมีคีวาม เจ็บัที่�องขุ�องใจ มันัจักกล่าวเถ้ิงเจ�าเถ้ิง ขุุนับั่ไร�
ไปลั�นักระดีิ�งอันัที่่านัแขุวนัไว� พิ่อขุุนัรามคีำาแหงเจ�าเมืองไดี�ยินั เรียกเมือถ้าม
สวนัคีวามแก่ที่่านัดี�วยซื่ื�อ ไพิร่ในัเมืองสุโขุที่ัยนัี�จึงชิม (ประชีุ้มจึารึก ภาคที� ๘
จึารึกสัุโข้ทัยู่ : ๔๑-๔๒)
หมายู่ความว�าพิระมหากษัต่ริยู่์ทรงใชี้้อำานาจึตุ่ลาการด้วยู่พิระองค์เองโดยู่ต่รงด้วยู่ โดยู่
ประชี้าชี้นที�พิิพิาทเป็นคดีความกันและไม�พิอใจึคำาต่ัดสัินข้องตุ่ลาการยู่ังสัามารถมาสัั�นกระดิ�งซึ่ึ�ง
พิ�อขุ้นรามคำาแหงมหาราชี้แข้วนไว้ที�ปากประต่่เพิื�อร้องทุกข้์ถวายู่ฎีกาโดยู่ต่รงต่�อพิ�อขุ้นรามคำาแหง
มหาราชี้ โดยู่พิระองค์เสัด็จึประทับเหนือแผู้�นหินพิระแท�นมนังคศิลาบาต่รภายู่ใต่้ดงไม้ต่าล รับและ
วินิจึฉัยู่ต่ัดสัินคดีให้โดยู่ยูุ่ต่ิธรรมเป็นที�สัรรเสัริญกันทั�วไปในหม่�ประชี้าชี้น และหลักฐานต่ามจึารึก
หลักที� ๓๘ (กฎหมายู่โจึร) มีความหลายู่ต่อนอ้างถึงพิระธรรมศาสัต่ร์ ซึ่ึ�งหมายู่ถึงคัมภีร์พิระธรรมศาสัต่ร์
๑ การอ้างข้้อความในศิลาจึารึกก็ดี กฎหมายู่ต่ราสัามดวงก็ดี หรือกฎหมายู่เก�าฉบับใดก็ดี ใชี้้อักข้รวิธีต่ามต่้นฉบับ.
