Page 184 - 47-2

วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
174 การศาลไทยก่อนและหลังการปฏิิรูปใน ร.ศ. ๑๑๐

การศาลไทยก่อนและหลังการปฏิิรูปใน ร.ศ. ๑๑๐

นายกฤษฎา บุุณยสมิิต

ภาคีีสมาชิิก สำานัักธรรมศาสตร์และการเมือง
ราชิบััณฑิิตยสภา

บทคััดย่่อ

การอยู่่�ร�วมกันในสัังคมมนุษยู่์ยู่�อมมีความกระทบกระทั�งหรือเกิดข้้อพิิพิาทระหว�าง
บุคคล หรือระหว�างบุคคลต่�อรัฐอยู่่�เสัมอ ผู้่้ปกครองรัฐจึึงมีหน้าที�สัำาคัญในการจึัดให้มี
กระบวนการยูุ่ต่ิธรรมที�สัามารถพิิจึารณาและต่ัดสัินชี้ี�ข้าดในคดีต่�าง ๆ ที�เกิดข้ึ�นว�าฝ่่ายู่ใดถ่ก
และได้รับความเสัียู่หายู่อยู่�างใด ฝ่่ายู่ใดเป็นผู้่้กระทำาผู้ิดและควรได้รับโทษ และชี้ดเชี้ยู่ให้แก�
ฝ่่ายู่ที�ได้รับความเสัียู่หายู่เชี้�นไรได้อยู่�างยูุ่ต่ิธรรม หัวใจึสัำาคัญในการอำานวยู่ความยูุ่ต่ิธรรมยู่�อม

ต่้องดำาเนินการผู้�านทางศาล ซึ่ึ�งการศาลข้องไทยู่มีระบบกฎหมายู่และการศาลที�มีแบบแผู้น
และวิธีพิิจึารณาคดีแบ�งได้หลายู่ยูุ่คสัมัยู่ เป็นแบบไม�ซึ่ับซึ่้อนในสัมัยู่สัุโข้ทัยู่ และเปลี�ยู่นแปลง
มาเป็นระบบที�ซึ่ับซึ่้อนมากข้ึ�นในสัมัยู่อยูุ่ธยู่า มีการต่ั�งศาลต่�าง ๆ มากจึนเกินความจึำาเป็นและ
เกิดปัญหาที�ไม�อาจึอำานวยู่ความยูุ่ต่ิธรรมได้อยู่�างมีประสัิทธิภาพิ ซึ่ึ�งเป็นสัาเหตุ่หนึ�งที�ทำาให้ไทยู่
ต่้องเสัียู่สัิทธิสัภาพินอกอาณาเข้ต่ จึนกระทั�งมีการปฏิิร่ปการศาลครั�งใหญ�ใน ร.ศ. ๑๑๐ หรือ
พิ.ศ. ๒๔๓๔ รัชี้สัมัยู่พิระบาทสัมเด็จึพิระจึุลจึอมเกล้าเจึ้าอยู่่�หัว เพิื�อให้การศาลข้องไทยู่
มีความทันสัมัยู่และได้รับการยู่อมรับจึากชี้าต่ิต่ะวันต่ก จึากนั�นการศาลข้องไทยู่ก็ได้รับการ
พิัฒนาให้ก้าวหน้ามาเป็นลำาดับจึนถึงปัจึจึุบัน

คัำ�สำำ�คััญ : กระบวนการยูุ่ต่ิธรรม การศาลไทยู่ สัิทธิสัภาพินอกอาณาเข้ต่ การปฏิิร่ป

th
Abstract: Thai Judicial System Before and After the Reformation in the 110 year of
Rattanakosin kingdom.
Mr. Krisda Punyasmita
Associate Fellow of the Academy of Moral and Political Sciences,
The Royal Academy of Thailand
Coexistence in human society always leads to many forms of disputes
both between individuals and states. Thus, state guardians ought to have