Page 186 - 47-2
P. 186
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
176 การศาลไทยก่อนและหลังการปฏิิรูปใน ร.ศ. ๑๑๐
การจึะให้ความยูุ่ต่ิธรรมต่�อเหตุ่การณ์ที�ข้ัดแยู่้งกันแต่�ละเรื�องมิใชี้�ข้องง�ายู่ ดังนั�น เพิื�อเป็น
หลักประกันว�า การบังคับใชี้้กฎหมายู่ต่�าง ๆ ในสัังคมจึะต่้องเป็นไปโดยู่สัุจึริต่ บริสัุทธิ� และยูุ่ต่ิธรรม
ในการอำานวยู่ความยูุ่ต่ิธรรมให้แก�ประชี้าชี้น ผู้่้ปกครองแผู้�นดินจึึงมีหน้าที�สัำาคัญในการจึัดให้มี
กระบวนการยูุ่ต่ิธรรมที�มีประสัิทธิภาพิ รวดเร็ว และประชี้าชี้นทั�วไปเข้้าถึงได้โดยู่ง�ายู่ โดยู่ต่้องสัร้างระบบ
และวิธีการสัอบสัวน รวมทั�งการพิิจึารณาคดีประเภทต่�าง ๆ ที�เกิดข้ึ�นให้เหมาะสัม และสัอดคล้องกับ
สัภาวการณ์ข้องแต่�ละบ้านเมืองในห้วงเวลาแต่�ละยูุ่คสัมัยู่ที�ยู่�อมมีความแต่กต่�างกัน สั�วนสัำาคัญที�สัุด
สั�วนหนึ�งในกระบวนการอำานวยู่ความยูุ่ต่ิธรรม คือกิจึการศาลที�จึำาเป็นต่้องมีหลักเกณฑ์์เกี�ยู่วกับการ
คัดเลือกและแต่�งต่ั�งผู้่้ทำาหน้าที�เป็นผู้่้พิิพิากษาและตุ่ลาการ ต่้องมีวิธีพิิจึารณาความที�ชี้ัดเจึนเหมาะสัม
เพิื�อให้การพิิจึารณาพิิพิากษาอรรถคดีต่�าง ๆ ข้องผู้่้พิิพิากษาและตุ่ลาการไม�ว�าจึะเป็นคดีประเภทใด
มีประสัิทธิภาพิ และเมื�อศาลต่ัดสัินชี้ี�ข้าดลงไปแล้วมีความเที�ยู่งธรรมเป็นที�ยู่อมรับนับถือข้องค่�ความ
และประชี้าชี้น ซึ่ึ�งคำาว�า “ศาล” ยู่�อมหมายู่รวมทั�งองค์กรหรือสัถาบันที�มีอำานาจึหน้าที�พิิจึารณาต่ัดสัินคดี
แต่�ละประเภท หรือต่ัวบุคคลคือผู้่้พิิพิากษาตุ่ลาการที�ประจึำาศาลนั�น ๆ แม้ในกฎหมายู่วิธีพิิจึารณาความแพิ�ง
ปัจึจึุบันก็ได้ให้ความหมายู่ข้องศาลไว้ทำานองนี� “ศาล” หมายคีวามว่า ศาลยุติธรรมหรือผู้้�พิิพิากษา
ที่ี�มีอำานัาจพิิจารณาพิิพิากษาคีดีีแพิ่ง (ประมวลกฎหมายู่วิธีพิิจึารณาความแพิ�ง, มาต่รา ๑(๑))
ชี้นชี้าต่ิไทยู่เป็นชี้าต่ิเก�าแก� มีความเจึริญทางอารยู่ธรรมสั่งและมีประวัต่ิศาสัต่ร์ความ
เป็นมาข้องชี้าต่ิยู่าวนาน ก�อนสัมัยู่สัุโข้ทัยู่ชี้าวไทยู่คงมีการรวมต่ัวกันอยู่่�เป็นชีุ้มชี้นใหญ� เป็นบ้านเมือง
มีการปกครอง จึึงน�าสัันนิษฐานได้ว�าผู้่้ปกครองบ้านเมืองในข้ณะนั�นคงต่้องมีระบบและวิธีการ
พิิจึารณาคดีสัำาหรับต่ัดสัินข้้อพิิพิาทที�เกิดข้ึ�นอยู่่�บ้างแล้ว แต่�ยู่ังข้าดหลักฐานทางประวัต่ิศาสัต่ร์
เกี�ยู่วกับรายู่ละเอียู่ดข้องการศาลในชี้�วงเวลานั�นที�จึะยู่ืนยู่ันข้้อสัันนิษฐานดังกล�าว บทความนี�จึึงเสันอให้
เริ�มพิิจึารณาการศาลข้องไทยู่ต่ั�งแต่�สัมัยู่สัุโข้ทัยู่ซึ่ึ�งปรากฏิหลักฐานที�เชี้ื�อถือได้ทางประวัต่ิศาสัต่ร์ เชี้�น
ศิลาจึารึกหลักต่�าง ๆ ในสัมัยู่สัุโข้ทัยู่ สั�วนในสัมัยู่อยูุ่ธยู่าจึนถึงรัต่นโกสัินทร์มีหลักฐานจึากกฎหมายู่เก�า
ต่�าง ๆ จึำานวนมาก เชี้�น กฎหมายู่ต่ราสัามดวง กฎหมายู่เก�าฉบับต่�าง ๆ จึดหมายู่เหตุ่และพิระราชี้-
พิงศาวดารต่�าง ๆ สัามารถวิเคราะห์รายู่ละเอียู่ดเกี�ยู่วกับการศาลข้องไทยู่เป็นหลายู่ยูุ่คสัมัยู่พิอสัรุปได้
ดังนี�
