Page 126 - 47-2
P. 126
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
116 ศาสนากัับนิเวศวิทยา : กัรณีีศาสนาพุุทธ
อย่างไรึ่ก็ต่าม ปัจัจัุบันัศาสิ่นัาใหญ่ ๆ ในัโลักทีุ่กศาสิ่นัา ไม่ว่าจัะม่โลักที่ัศนั์แลัะความเช่�อ
อย่างไรึ่ ต่่างก็ได้ต่รึ่ะหนัักถื่งความสิ่ำาคัญของวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อม แลัะได้เข้ามาม่สิ่่วนัรึ่่วมแลัะสิ่นัับสิ่นัุนั
การึ่แก้วิกฤต่นั่� ต่ามแนัวที่างในัหลัักคำาสิ่อนัของต่นั ดังจัะเห็นัได้ เช่นั ในัการึ่ปรึ่ะชุมของปรึ่ะเที่ศที่ั�วโลัก
เก่�ยวกับการึ่เปลั่�ยนัแปลังภููมิอากาศที่่�กรึุ่งปารึ่่สิ่ (COP21) เม่�อ ค.ศ. ๒๐๑๕ องค์การึ่นัำาที่างศาสิ่นัาใหญ่ ๆ
ต่่างก็สิ่่งสิ่ารึ่แสิ่ดงการึ่สิ่นัับสิ่นัุนัให้ม่การึ่แก้ปัญหาสิ่ิ�งแวดลั้อมที่่�คุกคามโลักมนัุษย์นั่�ด้วยกันัที่ั�งนัั�นั
พุุทธศาสนากัับนิเวศวิทยา
ต่้องเข้าใจัในัเบ่�องต่้นันั่�ก่อนัว่า โลักในัสิ่มัยพุที่ธกาลัเม่�อกว่า ๒,๕๐๐ ปีมาแลั้ว คงไม่ม่วิกฤต่
สิ่ิ�งแวดลั้อมที่างกายภูาพ แบบที่่�โลักปัจัจัุบันักำาลัังเผ่ชิญอยู่ เพรึ่าะถื้าม่วิกฤต่อย่างนัั�นัอยู่จัรึ่ิง พุที่ธศาสิ่นัา
ก็คงจัะม่คำาต่อบต่่อวิกฤต่นั่�บ้าง ไม่มากก็นั้อย (Schmithausen, 1997) วิกฤต่ที่่�อาจัม่อยู่ในัสิ่มัยนัั�นั
นั่าจัะเป็นัวิกฤต่ที่างจัิต่ใจัมากกว่า สิ่ิ�งที่่�ผู่้คนัในัสิ่มัยนัั�นัถื่อเป็นัเรึ่่�องใหญ่ที่่�ต่้องแสิ่วงหาที่างออกกันั
คงไม่ใช่ปัญหาสิ่ิ�งแวดลั้อมที่างกายภูาพ แต่่เป็นัเรึ่่�องที่างจัิต่ใจั ค่อความทีุ่กข์ในัช่วิต่ ซ่�งคนัทีุ่กชั�นัวรึ่รึ่ณะ
ปรึ่ะสิ่บเหม่อนักันั ที่่�สิ่ำาคัญได้แก่ ความเกิด ความแก่ ความเจั็บป่วย ความต่าย แลัะการึ่พลััดพรึ่ากจัาก
คนัแลัะสิ่ิ�งของที่่�ต่นัรึ่ัก การึ่ออกบวชเป็นัฤๅษ่ช่ไพรึ่ของคนัอินัเด่ยในัสิ่มัยพุที่ธกาลัอาจัถื่อได้ว่าเป็นั
รึู่ปแบบหนั่�งของการึ่แสิ่วงหาที่างออกจัากวิกฤต่นั่� การึ่ที่่�เจั้าชายสิ่ิที่ธัต่ถืะเสิ่ด็จัออกผ่นัวชก็เพ่�อ
จัุดมุ่งหมายเด่ยวกันันั่� สิ่่วนัวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อมที่างกายภูาพ ถื้าหากจัะม่ในัสิ่มัยนัั�นั ก็คงต่่างจัากที่่�เรึ่า
ปรึ่ะสิ่บอยู่ในัปัจัจัุบันันั่�มาก ดังนัั�นั หากจัะคาดหวังว่าพุที่ธศาสิ่นัาจัะม่คำาต่อบให้กับปัญหาสิ่ิ�งแวดลั้อม
ที่ำานัองเด่ยวกับที่่�ม่คำาต่อบสิ่ำาหรึ่ับปัญหาเรึ่่�องทีุ่กข์ เหตุ่แห่งทีุ่กข์ การึ่ดับทีุ่กข์ แลัะหนัที่างสิู่่การึ่ดับทีุ่กข์
อาจัเป็นัการึ่คาดหวังที่่�ไม่นั่าจัะเป็นัจัรึ่ิง
ถื่งกรึ่ะนัั�นั การึ่ที่่�จัะสิ่รึุ่ปว่า พุที่ธศาสิ่นัาไม่ม่อะไรึ่ที่่�เป็นัคำาต่อบสิ่ำาหรึ่ับวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อม
ที่างกายภูาพเลัย ก็อาจัคลัาดเคลั่�อนัไปมาก เพรึ่าะโดยข้อเที่็จัจัรึ่ิงแลั้ว พุที่ธศาสิ่นัาม่หลัายอย่างที่่�
สิ่ามารึ่ถืใช้เพ่�อต่อบปัญหาสิ่ิ�งแวดลั้อมของโลักปัจัจัุบันัได้ ที่ั�งโดยต่รึ่งแลัะโดยอ้อม ดังจัะเห็นัได้ ที่ั�งในั
บรึ่ิบที่ที่างปรึ่ะวัต่ิศาสิ่ต่รึ่์แลัะในัหลัักธรึ่รึ่มของพุที่ธศาสิ่นัา ซ่�งผู่้เข่ยนัขอนัำามาแสิ่ดงโดยสิ่ังเขปในั
หัวข้อต่่อไปนั่�
บริบททางประวัติศาสตร์ – พุุทธศาสนาเป็นมิตรกัับสิ�งแวดล้อม
ลัักษณะเด่นัอย่างหนั่�งของพุที่ธศาสิ่นัา ค่อ ม่ความผู่กพันักับธรึ่รึ่มชาต่ิมาต่ั�งแต่่ต่้นั
เรึ่ิ�มต่ั�งแต่่พรึ่ะพุที่ธเจั้า ซ่�งม่ช่วิต่ที่่�เก่�ยวข้องกับต่้นัไม้แลัะป่าไม้มาต่ลัอด พรึ่ะองค์ปรึ่ะสิู่ต่ิใต่้ต่้นัไม้
(ต่้นัสิ่าลัะ) ณ ป่าลัุมพินั่วันั ต่รึ่ัสิ่รึู่้ใต่้ต่้นัไม้ (ต่้นัโพธิ�) ที่่�รึ่ิมฝั่ั�งแม่นัำ�าเนัรึ่ัญชลัา แสิ่ดงหลัักธรึ่รึ่มที่่�พรึ่ะองค์
