Page 125 - 47-2
P. 125
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
รองศาสตราจารย์์ ดร.ชาย์ โพธิิสิตา 115
แนัวที่างแก้ปัญหาต่ามมุมมองของโลักที่ัศนั์ข้างต่้นั มุ่งให้ม่การึ่เปลั่�ยนัแปลังอย่างลั่กซ่�งในั
รึ่ะดับจัิต่วิญญาณ รึ่วมที่ั�งความรึู่้สิ่่ก ความรึ่ับผ่ิดชอบ ค่านัิยม แลัะการึ่กรึ่ะที่ำาต่่อสิ่ิ�งแวดลั้อม (Bourne,
2008; Foster, 2009; Macy and Johnstone, 2012) ในัแง่หนั่�งวิธ่การึ่แก้ปัญหาแบบนั่�ค่อ การึ่เรึ่่ยกรึ่้อง
ให้สิ่ังคมถือยกลัับสิู่่จัรึ่ิยธรึ่รึ่มที่างสิ่ิ�งแวดลั้อมที่่�ถืูกต่้อง คลั้ายกับที่่�พุที่ธที่าสิ่ภูิกขุ (พ.ศ. ๒๔๔๙-๒๕๓๖)
กลั่าวไว้ว่า เรึ่าต่้องถือยหลัังเข้าคลัองแห่งความถืูกต่้อง หรึ่่อคลัองแห่งธรึ่รึ่ม เพ่�อที่่�จัะแก้ปัญหาของสิ่ังคม
เดวิด ซ่. คอรึ่์เที่นั (David C. Korten) อด่ต่ศาสิ่ต่รึ่าจัารึ่ย์แห่ง Harvard Business School เรึ่่ยกรึ่้อง
ให้ใช้ การึ่หมุนักลัับอันัยิ�งใหญ่ (The Great Turning) ค่อต่้องเปลั่�ยนัถื่งรึ่ะดับจัิต่วิญญาณ ความรึู่้สิ่่ก
นั่กคิด แลัะกรึ่ะบวนัที่ัศนั์ ที่่�เรึ่าม่ต่่อความสิ่ัมพันัธ์รึ่ะหว่างมนัุษย์กับสิ่ิ�งแวดลั้อม แลัะต่้องมองว่ามนัุษย์
เป็นัสิ่่วนัหนั่�งของชุมชนัสิ่ิ�งแวดลั้อม แที่นัที่่�จัะแยกต่ัวออกมาต่่างหาก (Korten, 2006)
อย่างไรึ่ก็ต่าม ความจัรึ่ิงที่่�ต่้องยอมรึ่ับในัที่่�นั่�ค่อ แม้จัะเรึ่่ยกรึ่้องให้ “ถือยหลัังเข้าคลัอง”
หรึ่่อให้ม่การึ่ “หมุนักลัับอันัยิ�งใหญ่” โดยใช้หลัักที่างศาสิ่นัา แต่่ก็ไม่ม่ใครึ่ปฏิเสิ่ธแนัวที่างการึ่แก้ปัญหา
วิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อมโดยใช้มาต่รึ่การึ่ที่างโลัก (secular approaches) ค่อใช้วิที่ยาศาสิ่ต่รึ่์ เที่คโนัโลัย่
รึ่วมถื่งมาต่รึ่การึ่ที่างกฎหมาย มาต่รึ่การึ่ที่างภูาษ่ มาต่รึ่การึ่ที่างสิ่ังคม การึ่ศ่กษา แลัะนัโยบายของรึ่ัฐ
มาต่รึ่การึ่ที่ั�งหลัายเหลั่านั่�ม่ความสิ่ำาคัญแนั่นัอนัแลัะไม่อาจัจัะหลั่กเลั่�ยงได้ แต่่มาต่รึ่การึ่ที่างโลัก
อย่างเด่ยวยังไม่เพ่ยงพอ เพรึ่าะต่รึ่าบใดที่่�มนัุษย์ยังมองต่ัวเองแบบแยกจัากธรึ่รึ่มชาต่ิแลัะสิ่ิ�งม่ช่วิต่
อ่�นั ๆ โดยถื่อว่าต่ัวเองเป็นัศูนัย์กลัางของโลักแลัะสิ่ำาคัญกว่าสิ่ิ�งม่ช่วิต่อ่�นั ปัญหาก็จัะยังม่อยู่ต่่อไป
เพรึ่าะการึ่แก้ปัญหาเช่นันัั�นัเป็นัการึ่แก้เพ่�อปรึ่ะโยชนั์ของมนัุษย์เป็นัหลััก แที่นัที่่�จัะแก้เพ่�อปรึ่ะโยชนั์ของ
สิ่ิ�งแวดลั้อมที่ั�งหมด นั่�ค่อเหตุ่ผ่ลัที่่�ม่การึ่เรึ่่ยกรึ่้องให้เห็นัความสิ่ำาคัญของการึ่เปลั่�ยนัแปลังในัรึ่ะดับ
จัิต่วิญญาณ ซ่�งในัที่างปฏิบัต่ิก็ค่อให้นัำาแนัวที่างศาสิ่นัา (religious approaches) เข้ามาม่สิ่่วนัในัการึ่
แก้ปัญหาวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อมนัั�นัเอง
ไม่ว่าจัะมองจัากที่ัศนัะของฝั่่ายที่่�เห็นัว่าศาสิ่นัาเป็นัต่้นัเหตุ่ที่่�ที่ำาให้เกิดวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อม หรึ่่อ
ของฝั่่ายที่่�เห็นัว่าศาสิ่นัาเป็นัแหลั่งที่รึ่ัพยากรึ่สิ่ำาหรึ่ับแก้วิกฤต่นั่� คำาต่อบที่่�ได้สิ่ำาหรึ่ับคำาถืามที่่�ต่ั�งไว้ข้างต่้นั
ของหัวข้อนั่�ก็เหม่อนักันั นัั�นัค่อ ศาสิ่นัากับนัิเวศวิที่ยาเก่�ยวข้องกันัอย่างแนั่นัอนั ที่ั�งนั่� เพรึ่าะศาสิ่นัา
เป็นัที่ั�งแหลั่งที่่�ให้โลักที่ัศนั์ แลัะวางกรึ่อบที่างจัรึ่ิยธรึ่รึ่มเพ่�อการึ่ปฏิบัต่ิต่่อสิ่ิ�งม่ช่วิต่อ่�นั ๆ รึ่วมถื่ง
สิ่ิ�งแวดลั้อมที่ั�งหมด ศาสิ่นัาของมนัุษย์ทีุ่กศาสิ่นัาที่ำาหนั้าที่่�ดังกลั่าวนั่� ไม่ว่าจัะเป็นัศาสิ่นัาโบรึ่าณ เช่นั
ลััที่ธินัับถื่อผ่่แลัะวิญญาณ (animism) หรึ่่อศาสิ่นัาสิ่มัยใหม่ เช่นั พุที่ธ ครึ่ิสิ่ต่์ อิสิ่ลัาม สิ่่วนัที่่�ต่่างกันั
ก็เฉพาะแต่่โลักที่ัศนั์แลัะจัรึ่ิยธรึ่รึ่มที่างสิ่ิ�งแวดลั้อมของศาสิ่นัานัั�นั ๆ เที่่านัั�นั
