Page 124 - 47-2

วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
114 ศาสนากัับนิเวศวิทยา : กัรณีีศาสนาพุุทธ

มนัุษย์ข่�นัมาเพ่�อเป็นัศูนัย์กลัางของโลัก สิ่่วนัสิ่ิ�งม่ช่วิต่อ่�นั ๆ ถืูกสิ่รึ่้างข่�นัมาเพ่�อให้เป็นัปรึ่ะโยชนั์แก่มนัุษย์

ไวที่์เห็นัว่าที่ัศนัะที่างศาสิ่นัาที่่�ถื่อเอามนัุษย์เป็นัศูนัย์กลัาง (anthropocentrism) เช่นันั่� เปิดโอกาสิ่ให้เกิด

ความสิ่ัมพันัธ์แบบไม่เสิ่มอภูาคกันั รึ่ะหว่างมนัุษย์กับสิ่ิ�งม่ช่วิต่อ่�นั ๆ เพรึ่าะเที่่ากับถื่อว่ามนัุษย์สิ่ำาคัญกว่า
สิ่ิ�งม่ช่วิต่อ่�นัที่ั�งหมด ดังนัั�นั มนัุษย์จั่งม่ความชอบธรึ่รึ่มที่่�จัะเอาชนัะ ม่อำานัาจัครึ่อบงำา เป็นัเจั้าของ หรึ่่อ
ต่ักต่วงเอาปรึ่ะโยชนั์จัากธรึ่รึ่มชาต่ิได้ต่ามที่่�ต่้องการึ่ ความสิ่ัมพันัธ์รึ่ะหว่างมนัุษย์กับธรึ่รึ่มชาต่ิเช่นันั่�

ค่อต่้นัต่อของการึ่ปฏิบัต่ิที่่�นัำาไปสิู่่ปัญหาสิ่ิ�งแวดลั้อมในัรึ่ะยะยาว (White, 1967)

ความจัรึ่ิง ก่อนัหนั้า ลัินันั์ ไวต่์ ก็ม่นัักวิชาการึ่บางคนัให้ความเห็นัที่ำานัองนั่�มาบ้างแลั้ว เช่นั
จัอห์นั มูเยอรึ่์ (John Muir, 1838-1934) ซ่�งเป็นันัักเข่ยนั นัักธรึ่รึ่มชาต่ิวิที่ยา แลัะนัักปรึ่ัชญาสิ่ิ�งแวดลั้อม
ชาวอเมรึ่ิกันัเช่�อสิ่ายสิ่กอต่ต่์ ผู่้ก่อต่ั�ง Sierra Club (องค์กรึ่ที่างสิ่ิ�งแวดลั้อมที่่�ม่สิ่าขาอยู่ที่ั�วสิ่หรึ่ัฐอเมรึ่ิกา)

มูเยอรึ่์กลั่าวว่า โลักที่ัศนั์ที่างศาสิ่นัาที่่�ถื่อว่ามนัุษย์เป็นัศูนัย์กลัาง (ซ่�งหมายถื่งศาสิ่นัาในักลัุ่มอับรึ่าฮ็ัม)

เป็นัโลักที่ัศนั์ที่่�ไม่สิ่อดคลั้องกับความจัรึ่ิงที่างธรึ่รึ่มชาต่ิ [Muir, 1997 (1916); ดู การึ่กลั่าวถื่งงานัของ
Muir เก่�ยวกับเรึ่่�องนั่�ในั Taylor, 2012 : ix] นัักวิชาการึ่อ่กคนัหนั่�ง ค่อ อัลัโด เลัโอโปลัด์ (Aldo
Leopold, 1887-1948) ซ่�งเป็นันัักนัิเวศวิที่ยา นัักปรึ่ัชญา แลัะนัักอนัุรึ่ักษ์สิ่ิ�งแวดลั้อมชาวอเมรึ่ิกันั

ก็ม่ความเห็นัคลั้ายกันันั่� เลัโอโปลัด์กลั่าวว่า ศาสิ่นัาที่่�คนัอเมรึ่ิกันัสิ่่วนัใหญ่นัับถื่อกันั (ในักรึ่ณ่นั่�

หมายถื่งครึ่ิสิ่ต่์ศาสิ่นัา) เป็นัอุปสิ่รึ่รึ่คต่่อจัรึ่ิยธรึ่รึ่มที่างสิ่ิ�งแวดลั้อม เพรึ่าะสิ่่งเสิ่รึ่ิมให้เกิดโลักที่ัศนั์ที่่�มอง
ธรึ่รึ่มชาต่ิเสิ่ม่อนัเป็นัสิ่ินัค้าโภูคภูัณฑิ์ (commodity) ที่่�มนัุษย์เป็นัเจั้าของ มากกว่าเป็นัชุมชนั
(community) ที่่�มนัุษย์เรึ่าก็เป็นัสิ่่วนัหนั่�ง แลัะควรึ่ได้รึ่ับความรึ่ักแลัะเคารึ่พไม่นั้อยไปกว่ากันั

[Leopold, 1996 (1949)]

(๒) โลักที่ัศนั์ของกลัุ่มศาสิ่นัาที่่�ถื่อว่ามนัุษย์ว่าเป็นัสิ่่วนัหนั่�งของธรึ่รึ่มชาต่ิแลัะม่สิ่ถืานัะ
ที่างธรึ่รึ่มชาต่ิที่่�ไม่ต่่างกับสิ่ิ�งม่ช่วิต่อ่�นั ๆ ศาสิ่นัาในักลัุ่มนั่�ได้แก่ ศาสิ่นัาที่่�นัับถื่อกันัสิ่่วนัใหญ่ในัเอเช่ย
ต่ะวันัออก แลัะเอเช่ยใต่้ รึ่วมที่ั�งเอเช่ยต่ะวันัออกเฉ่ยงใต่้ นัักวิชาการึ่หลัายที่่านัเห็นัว่า โลักที่ัศนั์ของ

ศาสิ่นัาในักลัุ่มนั่�เอ่�อต่่อการึ่แก้ปัญหาวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อมมากกว่า โดยมองว่าวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อมที่่�โลัก

ปรึ่ะสิ่บอยู่ทีุ่กวันันั่� แที่้จัรึ่ิงแลั้วค่อวิกฤต่ที่างจัิต่วิญญาณแลัะวิกฤต่ที่างศ่ลัธรึ่รึ่มจัรึ่ิยธรึ่รึ่มของมนัุษย์
ดังนัั�นั ถื้าจัะแก้ปัญหาวิกฤต่สิ่ิ�งแวดลั้อมให้ได้อย่างยั�งย่นั จัำาเป็นัต่้องแก้ที่่�รึ่ะดับจัิต่วิญญาณของมนัุษย์
โดยอาศัยหลัักที่างศาสิ่นัา ความเห็นัที่ำานัองนั่�ปรึ่ากฏในังานัของผู่้นัำาความคิดที่างศาสิ่นัาแลัะนัักวิชาการึ่

หลัายคนั เช่นั พุที่ธที่าสิ่ภูิกขุ (๒๕๓๓), พรึ่ะพรึ่หมคุณาภูรึ่ณ์ (๒๕๕๔), Gottlieb (2006), Sponsel

(2012, 2019), Jenkin (2017), Bergmann (2017), Tucker and Grim (1997)