Page 37 - Journal451

วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๕ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๓
นายกฤษฎา บุุณยสมิิต 25

หมิ่่อมิ่พักติร์เที�ยวัไป็ข้ออาศัยอย่่กับคนที�ร่้จักติ่าง ๆ กรมิ่หมิ่่�นนราธิป็ป็ระพันธ์พงศ์ทรงคุมิ่มิ่หาดีเล็ก

ในวัังออกติิดีติามิ่จับและติระเวันค้นบ้านราษฎรหลายหลังทำาให้มิ่ีผิ่้อ่�นไดี้รับควัามิ่เดี่อดีร้อน จน

หมิ่่อมิ่พักติร์ติ้องไป็ข้อพักพิง ณ สำถานีติำารวัจบุป็ผิารามิ่ และป็ระกาศวั่าถ่งอย่างไรก็ไมิ่่ยอมิ่กลับวััง
ทำาให้เจ้าพระยายมิ่ราชื่ (ป็ั�น สำุขุ้มิ่) เสำนาบดีีกรมิ่พระนครบาล ติ้องแก้ป็ัญหาโดียนำาติัวัหมิ่่อมิ่พักติร์
ไป็อาศัยชื่ั�วัคราวัที�วัังข้องพระเจ้าล่กยาเธอ กรมิ่หมิ่่�นราชื่บุรีดีิเรกฤทธิ� เสำนาบดีีกระทรวังยุติิธรรมิ่

กรมิ่หมิ่่�นนราธิป็ป็ระพันธ์พงศ์จ่งไมิ่่ไดี้ติัวัหมิ่่อมิ่พักติร์กลับวัังและไมิ่่พอพระทัยมิ่าก หลังจากนั�น

กรมิ่หมิ่่�นนราธิป็ป็ระพันธ์พงศ์ไดี้ทรงพระนิพนธ์บทละครชื่่�อ ปัักษีีปักรณัม เรื�องพญารกา มิ่ีข้้อควัามิ่
หมิ่ิ�นป็ระมิ่าทกรมิ่หมิ่่�นราชื่บุรีดีิเรกฤทธิ�อย่างร้ายแรง
การนำาเสำนอถ่งคดีีพญาระกา จะนำาเสำนอเชื่ิงวัิเคราะห์ในมิุ่มิ่มิ่องติ่าง ๆ ทั�งดี้านกฎหมิ่าย

การบริหารราชื่การแผิ่นดีิน และบริบทข้องสำังคมิ่ในสำมิ่ัยนั�น โดียไดี้แบ่งเหติุการณ์เป็็น ๕ ติอน ดีังนี�

๑. เหติุการณ์ติอนแรก
พระบาทสำมิ่เดี็จพระจุลจอมิ่เกล้าเจ้าอย่่หัวัทรงป็ฏิิร่ป็การป็กครองแผิ่นดีินครั�งใหญ่
เมิ่่�อ พ.ศ. ๒๔๓๐ จากแบบเดีิมิ่ที�เคยใชื่้กันมิ่านานกวั่า ๔๐๐ ป็ี นับแติ่สำมิ่เดี็จพระบรมิ่ไติรโลกนาถ

(พ.ศ. ๑๙๙๑-๒๐๓๑) ซึ่่�งมิ่ีสำมิุ่หนายก สำมิุ่หพระกลาโหมิ่ และจติุสำดีมิ่ภั์ค่อ เวัียง วััง คลัง นา

รายละเอียดีป็รากฏิในพระราชื่ดีำารัสำข้องพระบาทสำมิ่เดี็จพระจุลจอมิ่เกล้าเจ้าอย่่หัวัที�ทรงแถลง
พระบรมิ่ราชื่าธิบายแก้ไข้การป็กครองแผิ่นดีิน ทำาให้เกิดีกระทรวังแบบสำมิ่ัยใหมิ่่ในรุ่นแรก ๑๒
กระทรวัง โดียกระทรวังยุติิธรรมิ่ติั�งข้่�นเมิ่่�อ พ.ศ. ๒๔๓๔

การแก้ไข้การป็กครองแผิ่นดีินครั�งใหญ่เชื่่นนี� ย่อมิ่เป็็นธรรมิ่ดีาที�ติ้องระดีมิ่สำรรพกำาลัง

ทั�งจากเจ้านายที�มิ่ีพระป็รีชื่าสำามิ่ารถ และขุ้นนางผิ่้ใหญ่ที�มิ่ีควัามิ่ร่้ควัามิ่สำามิ่ารถ รวัมิ่ทั�งที�ป็ร่กษา
ติ่างป็ระเทศในดี้านติ่าง ๆ เชื่่น กฎหมิ่าย การคลัง การงบป็ระมิ่าณ การติ่างป็ระเทศ ซึ่่�งข้ณะนั�น
ป็ระเทศไทยติกอย่่ในเง่�อนไข้รัดีติัวัติ่าง ๆ จากสำัญญาทางพระราชื่ไมิ่ติรีกับชื่าติิมิ่หาอำานาจทั�งหลาย

มิ่ีอังกฤษ ฝรั�งเศสำ เป็็นติ้น และที�ติ้องเร่งดีำาเนินการอีกป็ระการหน่�งค่อ การสำร้างคนรุ่นใหมิ่่ให้มิ่ีควัามิ่ร่้

ควัามิ่สำามิ่ารถเท่าทันสำังคมิ่โลก จ่งสำ่งเจ้านาย บุติรหลานข้้าราชื่การ และนักเรียนเก่ง ๆ ไป็ศ่กษาติ่อ
ในติ่างป็ระเทศเป็็นจำานวันมิ่าก เพ่�อกลับมิ่าเป็็นกำาลังสำำาคัญในการป็ฏิิร่ป็และแก้ไข้ระบบการบริหาร
ราชื่การแผิ่นดีินในทุก ๆ ดี้านให้มิ่ีควัามิ่ทันสำมิ่ัยในแบบติะวัันติก

พระเจ้าบรมิ่วังศ์เธอ กรมิ่หลวังราชื่บุรีดีิเรกฤทธิ� ทรงอธิบายไวั้ใน “พงษีาวิดานั

กระทรวิงยุติธรรม” ถ่งควัามิ่ยากลำาบากในการจัดีการศาลให้เป็็นสำมิ่ัยใหมิ่่ การดี่งอำานาจจาก
หน่วัยงานเดีิมิ่ เชื่่น ศาลในหัวัเมิ่่องฝ่ายเหน่อข้่�นอย่่ในกระทรวังมิ่หาดีไทย ศาลในหัวัเมิ่่องฝ่ายใติ้ข้่�น