Page 34 - Journal451
P. 34
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๕ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๓
22 คดีีพญาระกา-บทเรียนจากประวััติิศาสติร์ไทย
คดีีพญาระกา-บทเรียนจากประวััติิศาสติร์ไทย
นายกฤษฎา บุณยสมิิติ
ภาคีีสมาชิิก สำานัักธรรมศาสตร์และการเมือง
ราชิบััณฑิิตยสภา
บทคััดย่่อ
คดีีพญาระกาเป็็นคดีีสำำาคัญในป็ระวััติิศาสำติร์ไทยคดีีหน่�ง ซึ่่�งเป็็นคดีีพิพาทในข้้อหา
หมิ่ิ�นป็ระมิ่าทโดียการโฆษณา เน่�องจากพระเจ้าบรมิ่วังศ์เธอ กรมิ่พระนราธิป็ป็ระพันธ์พงศ์
ทรงพระนิพนธ์บทละครชื่่�อ ปัักษีีปักรณัม เรื�องพญารกา พ.ศ. ๒๔๕๓ มิ่ีข้้อควัามิ่หมิ่ิ�นป็ระมิ่าท
พระเจ้าบรมิ่วังศ์เธอ กรมิ่หลวังราชื่บุรีดีิเรกฤทธิ� เสำนาบดีีกระทรวังยุติิธรรมิ่ ทำาให้เสำ่�อมิ่เสำีย
พระเกียรติิยศอย่างร้ายแรง พระเจ้าบรมิ่วังศ์เธอ กรมิ่หลวังราชื่บุรีดีิเรกฤทธิ� ทรงเข้้าพระทัยผิิดีวั่า
พระบาทสำมิ่เดี็จพระจุลจอมิ่เกล้าเจ้าอย่่หัวัทรงทราบเร่�องบทละครแล้วั แติ่ไมิ่่ทรงวั่ากล่าวั
อย่างไร จ่งทรงโทมิ่นัสำน้อยพระทัยยิ�ง ทรงเห็นในข้ณะนั�นวั่าไมิ่่มิ่ีทางใดีจะทำาไดี้อีก นอกจาก
การลาออกจากติำาแหน่งเสำนาบดีีกระทรวังยุติิธรรมิ่ แล้วัพระองค์เสำดี็จออกจากกรุงเทพมิ่หานคร
ไป็โดียมิ่ิไดี้กราบบังคมิ่ท่ลลาติามิ่ธรรมิ่เนียมิ่ข้องเจ้านาย จากนั�นผิ่้พิพากษาจำานวัน ๒๘ นาย
ท่ลเกล้าฯ ถวัายหนังสำ่อลาออกจากราชื่การติามิ่ไป็ดี้วัย ทำาให้เกิดีเหติุเสำียหายแก่ราชื่การ
กระทรวังยุติิธรรมิ่ เมิ่่�อพระบาทสำมิ่เดี็จพระจุลจอมิ่เกล้าเจ้าอย่่หัวัทรงทราบเหติุ จ่งทรง
พระกรุณาโป็รดีเกล้าฯ ให้ติั�งคณะผิ่้พิพากษาศาลรับสำั�งทำาการชื่ำาระคดีี ซึ่่�งใชื่้เวัลาในการ
พิจารณาพิพากษาไดี้อย่างถ่กติ้องและรวัดีเร็วั และติ่อมิ่ามิ่ีพระบรมิ่ราชื่วัินิจฉััยให้ลงโทษ
พระเจ้าบรมิ่วังศ์เธอ กรมิ่พระนราธิป็ป็ระพันธ์พงศ์ ฐานหมิ่ิ�นป็ระมิ่าทโดียการโฆษณา เติ็มิ่ติามิ่
โทษที�กำาหนดีในกฎหมิ่ายลักษณะอาญา ร.ศ. ๑๒๗ คดีีพญาระกาสำ่งผิลกระทบกระเท่อนติ่อ
การบริหารราชื่การแผิ่นดีินโดียเฉัพาะราชื่การในกระทรวังยุติิธรรมิ่เป็็นอย่างมิ่าก และก่อให้เกิดี
ควัามิ่บาดีหมิ่างระหวั่างพระราชื่วังศ์หลายป็ระการ ป็ระการสำำาคัญทำาให้พระบาทสำมิ่เดี็จ
พระจุลจอมิ่เกล้าเจ้าอย่่หัวัทรงไดี้รับควัามิ่กระทบกระเท่อนพระราชื่หฤทัยในเร่�องที�เกิดีข้่�น
อย่างมิ่ากถ่งกับทรงมิ่ีพระราชื่หัติถเลข้าไวั้วั่า “รอนัชิีวิิตอย่างแรง” บทเรียนจากคดีีพญาระกา
จ่งเป็็นหลักฐานทางป็ระวััติิศาสำติร์ไทยที�ควัรนำามิ่าเป็็นติัวัอย่างสำำาหรับป็ระกอบการพิจารณา
เกี�ยวักับการป็ฏิิร่ป็และการแก้ไข้ป็ัญหาบางป็ระการข้องกระบวันการยุติิธรรมิ่ไทยป็ัจจุบัน
