Page 40 - วารสาร 48-1
P. 40
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๘ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม–เมษายน ๒๕๖๖
30 ลัักษณะเด่่นของบทพรรณนาธรรมชาติิในมหากาพย์์พุทธจริติของอัศวโฆษ
จ้ากติารางข้างติ้น เมีื�อพิจ้ารณาธรรมีชาติิที�เป็นติัวเปรีย่บทุกโศลักพบว่ามีีความีถึี�มีากที�สุด่
ได่้แก่ แสงพระอาทิติย่์อ่อน ๆ แสงประทีป ด่วงพระอาทิติย่์ ห็รือแสงไฟั ลัักษณะทางธรรมีชาติิมีีลัักษณะ
ร่วมีกันคือมีีความีสว่างเรืองรอง โชติิช่วงสด่ใส โด่ย่อัศวโฆษนำามีาเปรีย่บเทีย่บกับความีรุ่งเรืองแลัะ
ความีกลั้าห็าญของพระพุทธเจ้้า ธรรมีชาติิที�เป็นติัวเปรีย่บรองลังมีาที�อัศวโฆษมีักจ้ะกลั่าวถึึงควบคู่ไปกับ
แสงพระอาทิติย่์ ห็รือ ด่วงอาทิติย่์ ก็คือการเปรีย่บพระพุทธเจ้้ามีีคุณลัักษณะเช่นเด่ีย่วกับพระจ้ันทร์
ที�เติ็มีด่วง ห็รือแสงจ้ันทร์ แลัะย่ังกลั่าวถึึงเงาพระจ้ันทร์บนคลัื�นนำ�าซ์ึ�งนับว่าเป็นความีเปรีย่บเกี�ย่วกับ
พระจ้ันทร์ที�แปลัก ลัักษณะร่วมีของพระจ้ันทร์เติ็มีด่วงคือความีงด่งามี กวีกลั่าวถึึงความีงด่งามีของ
พระกุมีารสรรวารถึสิทธะด่ึงดู่ด่สาย่ติาของผูู้้คนทั�งห็ลัาย่เห็มีือนกับพระจ้ันทร์เติ็มีด่วงที�ส่องแสงนวลัติา
นอกจ้ากนี�การเปรีย่บเทีย่บพระกุมีารกับพระจ้ันทร์ย่ังระบุถึึงพระพักติร์อันงด่งามีของพระกุมีารเช่นกัน
ส่วนที�เปรีย่บถึึงเงาพระจ้ันทร์บนคลัื�นนำ�าใช้กับลัักษณะที�พระกุมีารมีีความีห็ด่ห็ู่พระทัย่ สั�นสะท้านทั�ง
พระองค์ ส่วนความีเปรีย่บที�มีีความีถึี�ใกลั้เคีย่งกัน ได่้แก่ ความีเปรีย่บกับทองชมีพูนท ทองคำา ทองคำา
บริสุทธิ� แลัะเสาทองคำา ความีเปรีย่บเกี�ย่วกับราชสีห็์ ความีเปรีย่บเกี�ย่วกับช้างพลัาย่ พญาช้าง แลัะ
ช้างติกมีัน ความีเปรีย่บเกี�ย่วกับด่อกบัว ความีเปรีย่บเกี�ย่วกับมีห็าเมีฆ เมีฆคำารามี เมีฆที�เติ็มีไปด่้วย่นำ�า
แลัะความีเปรีย่บเกี�ย่วกับเขาพระสุเมีรุ ย่อด่เขา แลัะขุนเขา ส่วนความีเปรีย่บนอกจ้ากนั�นปรากฏิ
ไมี่มีากนัก บ้างก็อาจ้ปรากฏิเพีย่งครั�งเด่ีย่วในโศลัก เช่น งวงคชสาร นกกลัวิงกะ (นกดุ่เห็ว่า) ภูเขามีันทระ
กวางที�งด่งามี นกจ้ักรวากะ ภูเขาไกรลัาส เถึาวัลัย่์ที�มีีผู้ลัเป็นพิษ ขนด่ของงูที�กำาลัังนอนห็ลัับ สาย่ฟั้า
พญาครุฑิ
๒. บทพรรณนาธรรมชาติิกับการสร�างภาวะความน่าร่�นรมย์์
บทพรรณนาธรรมีชาติิที�แสด่งสภาวะน่ารื�นรมีย่์ปรากฏิในมหากาพย์พุทธจริตติั�งแติ่ใน
สรรคที� ๑ การประสูติิของพระผูู้้มีีพระภาค เมีื�อพระนางมีาย่าเทวีเสด่็จ้ไปย่ังอุทย่านลัุมีพินีวัน
ด่ังสรรคที� ๑/๖ ว่า “อุทย่านแห็่งนั�นมีีติ้นไมี้งด่งามีน่ารื�นรมีย่์เห็มีือนกับอุทย่านไจ้ติรรถึะ ซ์ึ�งเห็มีาะแก่
การทำาสมีาธิแลัะไมี่มีีผูู้้คนพลัุกพลั่าน” (จ้อห็์นสติัน, ๒๕๖๔ : ๓๖) แลัะทันทีที�พระนางมีาย่าประสูติิ
พระกุมีาร อัศวโฆษก็พรรณนาธรรมีชาติิในวาระพิเศษที�สร้างความีรื�นรมีย่์ใจ้ โด่ย่กลั่าวถึึงสาย่ฝีนเจ้ือด่้วย่
ผู้งจ้ันทน์พร้อมีกับด่อกอุบลัแลัะด่อกปทุมีโปรย่ปราย่ลังมีาจ้ากท้องฟั้า สาย่ลัมีพัด่พาผู้้าทิพย่์ให็้ติกลังมีา
เปลัวไฟัอ่อน ๆ ลัุกโชติิช่วงสว่างขึ�นเองโด่ย่ไมี่มีีใครพัด่ ป่าไมี้เนืองแน่นไปด่้วย่ทิพย่สัติว์ ด่อกไมี้ทั�งห็ลัาย่
ร่วงห็ลั่นจ้ากติ้นไมี้เพื�อชื�นชมีพระบารมีีของพระโพธิสัติว์ สัติว์ป่าที�ดุ่ร้าย่ได่้ลัะทิ�งนิสัย่เด่ิมีกลัาย่เป็นผูู้้
ไมี่เบีย่ด่เบีย่นทำาร้าย่กัน เนื�อแลัะนกส่งเสีย่งร้องอย่่างไพเราะ แมี่นำ�ามีีกระแสนำ�าที�สงบ ทิศทั�งสี�เติ็มีไปด่้วย่
