Page 36 - วารสาร 48-1
P. 36
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๘ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม–เมษายน ๒๕๖๖
26 ลัักษณะเด่่นของบทพรรณนาธรรมชาติิในมหากาพย์์พุทธจริติของอัศวโฆษ
ลัักษณะเด่่นของบทพรรณนาธรรมชาติิในมหากาพย์์พุทธจริติ
จ้ากการศึกษาบทพรรณนาธรรมีชาติิในมหากาพย์พุทธจริตของอัศวโฆษอย่่างลัะเอีย่ด่
พบลัักษณะเด่่นของบทพรรณนาธรรมีชาติิโด่ย่กวีใช้บทพรรณนาธรรมีชาติิเพื�อเปรีย่บเทีย่บกับภาวะ
ของพระพุทธเจ้้า ใช้บทพรรณนาธรรมีชาติิกับการสร้างภาวะความีน่ารื�นรมีย่์ แลัะใช้บทพรรณนา
ธรรมีชาติิกับการสร้างภาวะความีโศก ด่ังจ้ะกลั่าวติามีลัำาด่ับติ่อไปนี�
๑. บทพรรณนาธรรมชาติิกับการเปรีย์บเทีย์บภาวะของพระพุทธเจ�า
ในมหากาพย์พุทธจริต อัศวโฆษใช้ความีเปรีย่บพระพุทธเจ้้ากับสภาวะทางธรรมีชาติิ
ห็รือนัย่ห็นึ�งคือนำาสภาวะทางธรรมีชาติิมีาเปรีย่บเทีย่บกับพระคุณลัักษณะอันเลัิศของพระพุทธเจ้้า
เป็นจ้ำานวนมีาก การเปรีย่บเทีย่บในมีห็ากาพย่์พุทธจ้ริติพบทั�งอุปมีาแลัะรูปกะ ติามีทฤษฎีวรรณคด่ี
สันสกฤติการเปรีย่บเทีย่บสิ�งห็นึ�งมีีลัักษณะเด่่นเห็มีือนสิ�งห็นึ�งเรีย่กว่า อุปมีา ห็รือที�วาคภฏิะนิย่ามี
ความีห็มีาย่ว่า “อุปมีา คือลัักษณะที�กลั่าวความีเห็มีือนระห็ว่างอุปมีานแลัะอุปไมีย่” (วาคภฏิะ,
๒๕๕๐ : ๓๑) เช่น เปรีย่บใบห็น้าของห็ญิงสาวเห็มีือนพระจ้ันทร์ มีีคิ�วเห็มีือนธนูกามีเทพ ติาเห็มีือน
ด่อกนิลัุบลั อุปมีาในที�นี� คือสิ�งที�เป็นติัวห็ลัักในการเปรีย่บเทีย่บ ได่้แก่ ด่วงจ้ันทร์ ธนูกามีเทพ แลัะด่อกนิลัุบลั
อุปไมีย่ คือสิ�งที�ถึูกนำาไปเปรีย่บเทีย่บ ได่้แก่ ใบห็น้า คิ�ว แลัะติา ส่วนการเปรีย่บเทีย่บอุปมีาแลัะอุปไมีย่
เป็นสิ�งเด่ีย่วกันเรีย่กว่า รูปกะ (วาคภฏิะ, ๒๕๕๐ : ๓๔) เช่น เปรีย่บนางป่ศาจ้คือเวลัากลัางคืน ผู้มีที�
สย่าย่คือความีมีืด่ ร้อย่สร้อย่ลัูกประคำาด่้วย่กระดู่กคือด่าว แลัะมีีเสีย่งคำารามีคือเสีย่งนกเค้าแมีว
อุปมีาในที�นี� คือนางปิศาจ้ ผู้มี แลัะสร้อย่ลัูกประคำาที�ร้อย่ด่้วย่กระดู่ก ส่วนอุปไมีย่ห็รือสิ�งที�ถึูกนำาไป
เปรีย่บเทีย่บในที�นี� คือเวลัากลัางคืน ความีมีืด่ ด่าว แลัะเสีย่งนกเค้าแมีว
บทพรรณนาธรรมีชาติิเปรีย่บเทีย่บกับภาวะของพระพุทธเจ้้าในมหากาพย์พุทธจริต
สามีารถึจ้ัด่กลัุ่มีธรรมีชาติิที�เป็นติัวเปรีย่บได่้ ๓๒ กลัุ่มี ได่้แก่ ธรรมีชาติิที�เป็นติัวเปรีย่บเกี�ย่วกับ
(๑) แสงพระอาทิติย่์ แสงประทีป ด่วงพระอาทิติย่์ ห็รือแสงไฟั (๒) พระจ้ันทร์ห็รือพระจ้ันทร์เติ็มีด่วง
(๓) ทองชมีพูนท ทองคำา ทองคำาบริสุทธิ� แลัะเสาทองคำา (๔) ด่าวสัปติฤาษี (๕) ราชสีห็์ (๖) เงา
พระจ้ันทร์บนคลัื�นนำ�า (๗) ช้างพลัาย่ พญาช้าง ห็รือช้างที�ติกมีัน (๘) ด่อกบัว (๙) เมีฆก้อนให็ญ่ เมีฆที�
ส่งเสีย่งคำารามี ห็รือเมีฆที�เติ็มีไปด่้วย่นำ�า (๑๐) เขาพระสุเมีรุ ห็รือย่อด่เขา แลัะขุนเขา (๑๑) งวงคชสาร
(๑๒) ติาของโคอุสุภะ (๑๓) นกกลัวิงกะห็รือนกดุ่เห็ว่า (๑๔) ภูเขามีันทระ (๑๕) กวาง (๑๖) โคอุสุภะ
(๑๗) นกจ้ักรวากะ (๑๘) ภูเขาไกรลัาส (๑๙) เถึาวัลัย่์ที�มีีผู้ลัเป็นพิษ (๒๐) มีห็าสมีุทร มีห็าสมีุทรในเวลัา
