Page 245 - 47-2
P. 245
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
นางสาวกนกวลีี ชููชูัยยะ 235
น่้�งที่่าย่อง มั่อขวาเช้ิญพระแสงใจเพ็ช้ร์ มั่อซึ่้ายถึ่อเขน่มัีกระหน่กเปลว แลมัีอ้กษรว่า เจ้ากรมัตำารวจภูธร
๑ ดีวง” (ราช้กิจจานุ่เบกษา เล่มั ๑๙, ๑๒๑ : ๒๐๕) ซึ่ึ�งปัจจุบ้น่ผู่้บ้ญช้าการตำารวจแห่งช้าติใช้้ตราน่ี�
ใน่ธงประจำาตำาแหน่่ง
การใช้้ตราตำาแหน่่งที่ี�น่่าสน่ใจอีกเร่�องหน่ึ�ง ซึ่ึ�งย้งคังตกที่อดีมัาถึึงปัจจุบ้น่แมั้มัีการเปลี�ยน่แปลง
ไปบ้าง คั่อ ตำาแหน่่งเสมัียน่ตรา หร่อตำาแหน่่งที่ี�เป็น่ “เลขานุ่การผู่้ใช้้ตรา” ซึ่ึ�งมัีหน่้าที่ี�เกี�ยวก้บการเขียน่
และการประที่้บตราใน่เอกสารของที่างราช้การ (คัวอริช้ เวลส์, ๒๕๒๗ : ๒๖) เสมัียน่ตรามัีหน่้าที่ี�
เกี�ยวก้บการเก็บดีูแลร้กษาและการประที่้บตราใน่เอกสารของที่างราช้การ แต่เดีิมัตำาแหน่่งเสมัียน่ตรา
เป็น่ข้าราช้การช้้�น่ผู่้น่้อยที่ี�มัีอยู่ใน่หลายกรมั ที่ำาหน่้าที่ี�เกี�ยวก้บตราตำาแหน่่งของเสน่าบดีีหร่อเจ้ากรมั
ดี้งปรากฏิใน่พระน่ิพน่ธ์ของสมัเดี็จฯ กรมัพระยาดีำารงราช้านุ่ภาพว่า “...เมั่�อแรกข้าพเจ้าเข้าไปเป็น่
เสน่าบดีีกระที่รวงมัหาดีไที่ย ดี้วยใน่ว้น่แรกข้าพเจ้าไปน่้�งว่าการ เจ้าพระยาร้ตน่บดีิน่ที่ร์ที่่าน่ให้
เสมัียน่ตราเช้ิญตราจ้กรก้บตราพระราช้สีห์ สำาหร้บตำาแหน่่งเสน่าบดีีกระที่รวงมัหาดีไที่ยมัาส่งให้
ข้าพเจ้าที่ี�ศาลาลูกขุน่ ดีวงตรารวมัก้น่อยู่ใน่กล่องเงิน่ใบหน่ึ�ง ดีูเป็น่ของที่ำาที่ี�เช้ียงใหมั่ไมั่วิเศษอ้น่ใดี
แต่เสมัียน่ตราบอกว่า กล่องใส่ดีวงตราน่้�น่ เป็น่ของเสน่าบดีีต้องหามัาเมั่�อแรกร้บดีวงตรา” (สมัเดี็จฯ
กรมัพระยาดีำารงราช้านุ่ภาพ, ๒๕๐๙ : ๑๗) และที่รงเล่าว่าคัร้�งน่้�น่เสมัียน่ตราทีู่ลว่ามัีเตียบประดี้บมัุก
ของเก่าดีูเหมั่อน่เป็น่ของเดีิมัที่ี�ใส่ตรา เมั่�อที่รงเห็น่ลวดีลายประดี้บมัุกเป็น่ของเก่าใน่ร้ช้กาลที่ี� ๑
หร่อร้ช้กาลที่ี� ๒ จึงที่รงส้�งให้ใช้้เตียบใบน่้�น่ใส่ตราตามัเดีิมั “แล้วส้�งให้เสมัียน่ตราหากำาปั�น่เหล็ก
มัาเก็บตราไว้ใน่ศาลาลูกขุน่ จึงเป็น่อ้น่เลิกประเพณ์ีที่ี�เสน่าบดีีเอาตราตำาแหน่่งไปไว้ที่ี�บ้าน่อีกอย่างหน่ึ�ง”
(สมัเดี็จฯ กรมัพระยาดีำารงราช้านุ่ภาพ, ๒๕๐๙ : ๑๘)
ตำาแหน่่ง เสมัียน่ตรา ใน่กระที่รวงมัหาดีไที่ยซึ่ึ�งย้งคังมัีอยู่ใน่ปัจจุบ้น่น่้�น่ เดีิมัมัีอยู่ที่้�งใน่ระดี้บ
มัณ์ฑ์ลเที่ศาภิบาลและระดี้บเมั่อง และมัีตำาแหน่่งเจ้ากรมัเสมัียน่ตรา ต่อมัามัีตำาแหน่่งเสมัียน่ตราจ้งหว้ดี
และเสมัียน่ตราอำาเภอ ซึ่ึ�งมัีหน่้าที่ี�เกี�ยวก้บการดีูแลตราประจำาตำาแหน่่งน่ายอำาเภอดี้วย ตราประจำา
ตำาแหน่่งน่ายอำาเภอน่้�น่ปรากฏิมัาต้�งแต่พระราช้บ้ญญ้ติล้กษณ์ปกคัรองที่้องที่ี� ร.ศ. ๑๑๖ (พ.ศ. ๒๔๔๐)
ร้ช้สมั้ยพระบาที่สมัเดี็จพระจุลจอมัเกล้าเจ้าอยู่ห้วที่ี�กำาหน่ดี “ให้มัีดีวงตราตำาแหน่่งน่ายอำาเภอทีุ่ก
อำาเภอ สำาหร้บประที่้บกำาก้บช้่�อใน่หน่้งส่อสำาคั้ญต่าง ๆ ซึ่ึ�งที่ำาใน่น่ามัและหน่้าที่ี�กรมัการอำาเภอ แลห้ามั
มัิให้ใช้้ดีวงตราอย่างอ่�น่ประที่้บ” (ราช้กิจจานุ่เบกษา เล่มั ๑๔, ๑๑๖ : ๑๑๖) ใน่พระราช้บ้ญญ้ติล้กษณ์ะ
ปกคัรองที่้องที่ี� พระพุที่ธศ้กราช้ ๒๔๕๗ ย้งคังกำาหน่ดีให้มัีตราตำาแหน่่งน่ายอำาเภอเช้่น่เดีิมั เสมัียน่
ตราจ้งหว้ดีและเสมัียน่ตราอำาเภอ ที่ำาหน่้าที่ี�เกี�ยวก้บการเงิน่ บ้ญช้ี และการพ้สดีุ ใน่ส่วน่ที่ี�เกี�ยวข้อง
