Page 178 - 47-2
P. 178
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
168 ทาสในสมััยสุโขทัย ไมั่มัีจริิงหริือ
ศาสต่ราจารย์ ด็ร.ประเสริฐ ณ นัค้ร ยังได็้อธิบายค้วามหมายของค้ำาว่า “ข้าไท” ไว้ในั
สำารานัุกรมประวัติศาสำตร์ไทย เล่ม ๒ อักษร ขี-จ (พ.ศ. ๒๕๔๕) โด็ยอ้างค้ำาว่า ข้าไท ในัจารึกสุโขทัย
หลักที� ๑ (จารึกพ่อขุนัรามค้ำาแหง) หลักที� ๓ (จารึกนัค้รชิุม) และหลักที� ๕ (จารึกวัด็ป่ามะม่วง)
ด็ังที�ผู้้้เขียนัได็้อ้างไว้ข้างต่้นั แต่่ยังมีจารึกอีกหลายหลักที�ท่านัไม่ได็้อ้าง แล้วท่านัอธิบายว่า “ไพร่ค้้่กับข้า
แต่่เด็ิมค้งมีค้วามหมายเท่ากับข้าค้้่กับไท” และสรุปว่า “อาจสรุปได็้ว่า สมัยสุโขทัย ข้าไทค้้่กับไพร่ฟ้้า
แปลว่า ประชิาราษฎร แต่่มีค้วามหมายหนัึ�งว่า บริวาร” (สำานัักงานัราชิบัณฑิิต่ยสภา, ๒๕๖๒ : ๑๐๐)
ยังมีค้วามหมายล่าสุด็ของ ไพร่ฟ้้าข้าไท หรือเฉพาะค้ำาว่า ข้า ว่า “บ่าวไพร่ ค้นัรับใชิ้” (สำานัักงานั
ราชิบัณฑิิต่ยสภา, ๒๕๖๓ : ๔๕) โด็ยอ้างข้อค้วามในัจารึกพ่อขุนัรามค้ำาแหงประกอบ ปรากฏในั
พจนัานัุกรมโบัราณศัพท์ ฉบัับัราชบััณฑิิตยสำภา (พ.ศ. ๒๕๖๓)
เมื�อกล่าวถึงค้ำาว่า “ข้า” ศาสต่ราจารย์ ด็ร.ประเสริฐ ณ นัค้ร ยังอธิบายไว้ในัเรื�อง “ข้าไท”
ที�กล่าวข้างต่้นั ว่า “สมัยอยุธยา ข้าของไท หมายถึง บริวารของนัาย ค้้่กับไพร่ฟ้้า ซื้ึ�งหมายถึง
ค้นัของหลวง ค้รั�นัถึงสมัยรัต่นัโกสินัทร์ ใชิ้ ไพร่ฟ้้าทาสไท แทนัที� ไพร่ฟ้้าข้าไท แสด็งว่า ข้า มี
ค้วามหมายเชิ่นัเด็ียวกับ ทาส จึงเป็นัอันัว่า ข้าไท ค้่อย ๆ ลด็ฐานัะของค้นัอิสระลงมาจนักลายเป็นัทาส
ในัที�สุด็ (สำานัักงานัราชิบัณฑิิต่ยสภา, ๒๕๖๒ : ๑๐๐)
ที�กล่าวมา เป็นัค้วามเห็นัและค้วามเชิื�อว่าสุโขทัยไม่มีทาส แต่่ยังมีค้วามเห็นักลาง ๆ ทั�ง
ปฏิเสธและยอมรับว่าสุโขทัยมีทาส ค้วามเห็นันัี�เป็นัของศาสต่ราจารย์ ด็ร.ประเสริฐ ณ นัค้ร ในั
“ประวัต่ิศาสต่ร์สุโขทัยจากจารึก” ในั การอธิบัายศิลาจารึกสำมัยสำุโขีทัย ระบุว่า การที�พระยาลิไทย
ทรงนัำาเชิลยศึกมาเป็นัข้าพระวัด็ป่าแด็ง และ “พระมหาเถรศรีศรัทธาซื้ื�อค้นัปลด็ปล่อยเป็นัอิสระ
ในัขณะที�เด็ินัทางจากสุโขทัยไปลำาพ้นั หากเป็นัเรื�องในัล้านันัาแสด็งว่าล้านันัามีข้า ในัขณะที�อยุธยา
มีทาส เมื�อพระในัสุโขทัยมีข้าได็้ ค้นัธรรมด็าในัสุโขทัยนั่าจะมีข้าได็้” (ประเสริฐ ณ นัค้ร ๒๕๔๗ : ๑๓-๑๔)
ศาสต่ราจารย์ ด็ร.ประเสริฐ ณ นัค้ร (๒๕๔๗ : ๒๔) ยังได็้กล่าวซื้ำ�าเมื�ออธิบายจารึกวัด็ศรีชิุม
เรื�อง พระมหาเถรศรีศรัทธาซื้ื�อค้นัและสัต่ว์ปล่อย ด็ังที�กล่าวมาแล้ว แสด็งว่ามีทาสอย้่ในัอาณาจักร
สุโขทัย หรือไม่ก็ในัอาณาจักรล้านันัา
ค้วามเห็นัในัเรื�องการนัำาเชิลยศึกมาเป็นัข้าพระและการซื้ื�อค้นัและสัต่ว์ปล่อย ศาสต่ราจารย์
ด็ร.ประเสริฐ ณ นัค้ร ยอมรับด็้วยค้วามระมัด็ระวังว่า สุโขทัยอาจจะมีข้าหรือทาส
อีกค้วามเห็นัหนัึ�งที�ทั�งปฏิเสธและยอมรับการไม่มีหรือการมีทาสในัสมัยสุโขทัย ค้ือ ค้วามเห็นั
ของท่านัอาจารย์ต่รี อมาต่ยกุล อด็ีต่กรรมการชิำาระประวัต่ิศาสต่ร์ไทยและอด็ีต่หัวหนั้ากองวรรณค้ด็ี
และประวัต่ิศาสต่ร์ กรมศิลปากร ได็้แสด็งค้วามเห็นัไว้ในับทค้วามเรื�อง “ไพร่ฟ้้าข้าไทในัจารึก
