Page 57 - 46-1
P. 57
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
นายกฤษฎา บุุณยสมิิต 49
ผ่่้ที�ป็ระกอบครบถ้วนไป็ดี้วยวุฒิิ ๔ ป็ระการดี้งกล่าว จึงเป็็นผ่่้ที�เหมาะสมแก่การที�สมุหนายก
และสมุหพิระกลาโหมป็รึกษาร่วมก้นเพิื�อนำาความกราบท่ลต่่อพิระมหากษ้ต่ริย์ให้ทรงแต่่งต่้�งเป็็นขุุนนาง
หรือขุ้าราชการช้�นผ่่้ใหญ่ในช้�นยศึ “พิระหลวงขุุนหมื�น” หากไม่สามารถหาผ่่้มีคุณวุฒิิครบท้�ง ๔ ป็ระการ
แต่่มีเพิียง ๒ หรือ ๓ ป็ระการ หากเห็นสมควรก็อาจแต่่งต่้�งไดี้ดี้งความว่า “แม้นัแต่สองประการสาม
ประการก็ภอจะเอาเปนัที�พระหัลวงขุนัหัมื�นัตามสมคีวร”
นอกจากน้�น การกำาหนดีคุณสมบ้ต่ิขุองผ่่้ที�มีความเหมาะสมให้เป็็นขุุนนางผ่่้ใหญ่ว่า
“ย่อมประกอปด้วยอะธิบัดีสี�ประการ คีือฉันัทาธิบัดี คีือวิริยาธิบัดี คีือจิตาธิบัดี คีือวิมังสาธิบัดี
ฉันัทาธิบัดีนัั�นั” คือ ต่้องเป็็นผ่่้ที�ป็ระกอบดี้วยอิทธิบาท ๔ อ้นเป็็นหล้กธรรมสำาค้ญอีกป็ระการหนึ�งใน
พิระพิุทธศึาสนา แต่่การกำาหนดีเป็็นคุณสมบ้ต่ิต่ามพิระราชกำาหนดีเก่า ฉับ้บที� ๕๐ ให้ความหมายไป็
ในทางมุ่งผ่ลสำาเร็จขุองราชการเป็็นสำาค้ญ คือ ต่้องเป็็นบุคคลที�ต่้�งใจป็ฏิิบ้ต่ิราชการให้สำาเร็จไดี้ต่าม
พิระราชป็ระสงค์ มีความเพิียรสมำ�าเสมอ มีนำ�าใจกล้าแขุ็งในทำาศึึกสงคราม เฉัลียวฉัลาดีในการป็ฏิิบ้ต่ิ
ราชการท้�งในหน้าที�บริหารและหน้าที�พิิจารณาพิิพิากษาคดีี
สมเดี็จพิระพิุทธโฆษาจารย์ (ป็. อ. ป็ยุตฺ่โต่) เมื�อคร้�งเป็็นพิระพิรหมคุณาภรณ์ไดี้อธิบาย
หล้กอิทธิบาท ๔ เมื�อคร้�งย้งเป็็นพิระพิรหมคุณาภรณ์ไว้ว่า
อิทธิิบ�ท ๔ (คีุณเคีรื�องใหั้้ถ้งคีวามสำาเร็จ, คีุณธรรมที�นัำาไปส่่่คีวามสำาเร็จแหั่งผู้ล
ที�มุ่งหัมาย... ๑. ฉัันูทั้ะ (คีวามพอใจ คีือ คีวามต้องการที�จะทำา ใฝ้่ใจรักจะทำาสิ�งนัั�นั
อย่่เสมอ และปรารถนัาจะทำาใหั้ได้ผู้ลดียิ�ง ๆ ข้�นัไป... ๒. วิริย่ะ (คีวามเพียร คีือ
ขยันัหัมั�นัประกอบัสิ�งนัั�นัด้วยคีวามพยายาม เข้มแข็ง อดทนั เอาธุระ ไม่ท้อถอย ...
๓. จัิติติะ (คีวามคีิดมุ่่งไป คีือ ตั�งจิตรับัร่้ในัสิ�งที�ทำาและทำาสิ�งนัั�นัด้วยคีวามคีิด
เอาจิตฝ้ักใฝ้่ไม่ปล่อยใจใหั้ฟุ้งซื่่านัเลื�อนัลอยไป อุทิศตัวอุทิศใจใหั้แก่สิ�งที�ทำา...
๔. วิมังสำ� (คีวามไตร่ตรอง หัรือ ทดลอง คีือ หัมั�นัใชิ้ปัญญาพิจารณาใคีร่่คีรวญ
ตรวจตราหัา เหัตุผู้ลและตรวจสอบัข้อยิ�งหัย่อนัในัสิ�งที�ทำานัั�นั มีการวางแผู้นั
วัดผู้ล คีิดคี้นัวิธีแก้ไขปรับัปรุง เป็นัต้นั... [พิระพิรหมคุณาภรณ์์ (ป็. อ. ป็ยุตฺ่โต่),
๒๕๔๕ : ๑๖๐]
บทสรุป
การพิิจารณาความชอบในทางราชการและแต่่งต่้�งขุุนนางหรือขุ้าราชการท้�งฝ่่ายทหาร
และฝ่่ายพิลเรือนในอดีีต่น้�น พิระมหากษ้ต่ริย์ทรงใช้ท้�งราชนีต่ิอ้นเป็็นจารีต่ที�บุรพิกษ้ต่ริย์ทรงยึดีถือ
