Page 54 - 46-1
P. 54
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
46 การพิิจารณาความชอบและการแต่่งต่้�งขุุนนางไทยในอดีีต่
กรมการ จะเอาผู้่้ร้องฟ้องยกคีวามชิอบัตัวเอง แลผู้่้กราบัท่ลพระกรรุณานัั�นั
เปนัโทษตามพระอายการ อนั้�งขนับัทำาเนัียมผู้่้จเปนัพระหัลวงขุนัหัมื�นัผู้่้รักษา
เมืองผู้่้รั�งกรมการ ย่อมมีคีวามชิอบัตามคีุนันัานัุร่ปสมคีวรแลกอปด้วยวุธิสี�ประการ
คีือชาติิวุธิ ไวยวุทั้ธิ คุณวุทั้ธิ ปัญาวุทั้ธิ ชิาติวุทธินัั�นักระก่ลเปนัอัคีมหัาเสนัา ๆ
บัดีสืบั ๆ กันัมา ไวยวุทธินัั�นัคีืออายุศมคีวรตั�งแต่สามสิบัเบัดปีข้�นัไป คีุณวุทธินัั�นั
คีือมีคีวามร่้ฝ้่ายทหัารพลเรือนัชิำานัิชิำานัานั ปัญาวุทธินัั�นัคีือจำาเรีญด้วยปัญาฉลาด
ในัที�จะตอบัแทนัแก้ไข อัถปฤษหันัาประเทษกรุงอื�นั แลคีิดอ่านัใหั้ชิอบัด้วย
โลกียะราชิกิจธรรมทังปวง คีวรสมุหักะลาโหัมสมุหัะนัายกจัตุสดมปฤกษา
พร้อมกันั จ้�งนัำาเอากราบัท่ลพระกรรุณาเอาผู้่้กอปด้วยวุทธิสี�ประการนัั�นัเปนัที�
พระหัลวงขุนัหัมื�นั แม้นัแต่สองประการสามประการก็ภอจะเอาเปนัที�พระหัลวง
ขุนัหัมื�นัตามสมคีวร อนั้�งผู้่้จะเปนัพระหัลวงขุนัหัมื�นัย่อมประกอปด้วยอะธิบัดี
สี�ประการ คีือฉันัทาธิบัดี คีือวิริยาธิบัดี คีือจิตาธิบัดีคีือวิมังษาธิบัดี ฉันัทาธิบัดีนัั�นั
คีือล้นัเกล้าล้นักระหัม่อมต้องพระราชิประสงคี์สิ�งใด ผู้่้นัั�นันัำาซื่้�งสิ�งนัั�นัมาท่ลเกล้า
ท่ลกระหัม่อมถวาย วิริยาธิบัดีนัั�นัคีือกอปด้วยคีวามเพียรในัราชิการมิได้ขาด
จิตาธิบัดีนัั�นัคีือมีนัำ�าใจกล้าแขงในัการณะรงสงคีราม วิมังสาธิบัดีนัั�นัคีือฉลาดในั
ที�พิภากษาคีวาม แลอุบัายในัราชิการต่าง ๆ ถ้าผู้่้ใดมิประกอบัด้วยวุทธิสี�ประการ
แลอะธิบัดีสี�ประการแต่ประการใดประการหันั้�งไซื่้ถ้งคีุณานัุร่ปสมคีวรก็ดี อย่าใหั้
สมุหัะกลาโหัมสมุหัะนัายกจัตุสดมกราบัท่ลพระกรุณาตั�งแต่งผู้่้นัั�นัเปนัพระหัลวง
ขุนัหัมื�นัเปนัอันัขาดทีเดียว... (ราชบ้ณฑ์ิต่ยสถาน, ๒๕๕๐(๒) : ๙๑๔-๙๑๖)
การกำาหนดีคุณสมบ้ต่ิที�เป็็นวุฒิิ ๔ ป็ระการน้�น หากพิิเคราะห์แล้วจะเห็นความสอดีคล้องก้บ
บริบทในอดีีต่ การกำาหนดีให้มีชาต่ิวุฒิิ คือ เป็็นผ่่้สืบต่ระก่ลขุุนนางช้�นผ่่้ใหญ่สืบ ๆ ก้นมาน้�น น่าจะเป็็น
เหตุ่ผ่ลดี้วยว่าในอดีีต่น้�นการศึึกษาเล่าเรียนมิไดี้แพิร่หลายและส้�งสอนวิชาการช้�นส่ง มีเพิียงการอบรม
ส้�งสอนโดียพิระภิกษุผ่่้ทรงความร่้ต่ามว้ดีต่่าง ๆ และในครอบคร้วขุองขุุนนางเอง ป็ระการถ้ดีมาคือ
ต่ำาแหน่งหน้าที�ราชการสำาค้ญ การไดี้ผ่่้ที�พิระมหากษ้ต่ริย์ทรงทราบถึงเทือกเถาเหล่ากอและภ่มิหล้ง
ทางส้งคมในเรื�องต่่าง ๆ ขุองผ่่้ไดี้ร้บการพิิจารณาแต่่งต่้�งย่อมทำาให้เกิดีความพิิจารณาในเรื�องความ
ซึ่ื�อส้ต่ย์สุจริต่ ความม้�นคง และความเหมาะสมขุองสถานะทางส้งคมไดี้ง่ายขุึ�น
