Page 80 - PDF File วารสารราชบัณฑิตยสภา
P. 80
๑
บรกกกกก <?> ภาษาไทยรับมาเป็นคำาว่า พรรษา
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีท่� ๔๘ ฉบับท่� ๒ พัฤษภาคม-สัิงหาคม ๒๕๖๖
68 ความสััมพัันธ์์ระหว่างฟ้้ากัับดิิน : มุมมองทางศััพัทมูลวิทยาและเทวตำนาน
บทวิเคราะห์
เมโสโป็เตเมีย (Mesopotamia) หรือดินแดนจันทร์เสี้ยวอันอุดมสมบูรณ์ (Fertile Crescent) ซึ�งตั้งอยู่
ระหว่างแม่น้ำไทกัริส (Tigris) กัับแม่น้ำยูเฟ้รตีส (Euphrates) เป็็นดินแดนหนึ�งข้องโลกัซึ�งครั้งหนึ�งอบอวลไป็ด้วย
เทวตำนาน ชาวสุเมเรียน (Sumerian) เป็็นชนกัลุ่มแรกัในเมโสโป็เตเมีย พวกัเข้าเป็็นผู่้วางรากัฐานความเจริญ
อันเป็็นต้นธารข้องอารยธรรมเมโสโป็เตเมีย ตามเทวตำนานข้องชาวสุเมเรียน อติเทพผู่้มีนามว่า อัันั (An) เป็็น
เทพแห่งฟ้้า ชาวอัคเคเดียน (Akkadian) ผู่้สืบทอดมรดกัวัฒนธรรมต่อมา เรียกันามเทพองค์นี้ต่างไป็เล็กัน้อยว่า
อันัุ (Anu) เทพ อัันั/อันัุ คู่กัับเทวี อัุรัศิ (Uraš) เทวีผู่้ป็กัป็้องผ่ืนดิน ธรรมชาติข้องเทวตำนาน คือ ความสับสนและ
ไม่เป็็นเอกัภาพ ความในวรรณกัรรมต่าง ๆ ไม่ลงรอยเป็็นอันหนึ�งอันเดียวกััน วรรณกัรรมสมัยหลัง ๆ ได้ยกัตำแหน่ง
ชายาข้องเทพ อัันั/อันัุ ให้ตกัแกั่เทวี กิ (Ki) เทวีแห่งผ่ืนแผ่่นดิน (Ancient Mesopotamian Gods and
Goddesses, online) เทพแห่งฟ้้า อัันั/อันัุ และเทวีแห่งดิน อัุรัศิ หรือ กิ เป็็นเทพแต่ป็ฐมกัาล ได้ให้กัำเนิดเทพ
และเทวีจำนวนมากั และวีรบุรุษจำนวนหนึ�งข้องมนุษย์กั็สืบเชื้อสายมาจากัฟ้้าและดิน
ดูเหมือนความเชื�อเรื�อง ฟ้้าเป็็นบิดร ดินเป็็นมารดา นั้นค่อนข้้างเป็็นสากัล มนุษย์นั้นแม้ว่าจะ
ต่างชาติพันธุ์ ต่างภาษา แต่ความคิดและจินตนากัารอาจไม่ต่างหรือไม่ไกัลกัันมากั ไม่เช่นนั้น อารยธรรมโบราณ
ซึ�งอยู่ต่างสถัานที�หรือแม้แต่อยู่ต่างเวลากัันกั็อาจใกัล้ชิดกัันมากักัว่าที�เราคิด เจ้าข้องอารยธรรมโบราณต่าง ๆ
เหล่านั้นคงไป็มาหาสู่กัันเพื�อป็ระโยชน์ด้านแลกัเป็ลี�ยนสินค้า เทวตำนานข้องหลายชาติจึงละม้ายคล้ายคลึงกััน
เทวตำนานข้องกัรีกักั็เป็็นทำนองเดียวกัับข้องเมโสโป็เตเมีย คือเล่าว่าเทพ อัูระโนัส (Ouranos) หรือ ยูเรนััส
(Uranus) เป็็นบุคลาธิษฐานข้องฟ้้าหรือสวรรค์ ส่วนเทวี ไกอัา (Gaia) เป็็นบุคลาธิษฐานข้องโลกัและแผ่่นดิน
๒
ทั้งสองเป็็นเทพแต่ครั้งป็ฐมกัาล ฟ้้าเป็็นบุรุษ เป็็นสามี ดินเป็็นสตรี มีฐานะเป็็นภรรยา ฟ้้าและดินได้ให้กัำเนิดชีวิต
สำคัญซึ�งที�สุดแล้วเกัิดเป็็นสรรพชีวิตทั้งมวล มนุษย์กั็เป็็นทายาทชั้นเหลนข้องฟ้้าและดิน ๓
เทวตำนานข้องอินเดียโบราณตั้งแต่สมัยพระเวทกั็ว่า เทฺฺยาสฺ (Dyaus) เป็็นเทพแห่งฟ้้า ปฤถิิวีี
(Pṛthivī) เป็็นเทวีแห่งผ่ืนแผ่่นดิน เทพฟ้้าและดินนี้คู่กัันเสมอ ไม่มีพรากัหรือแยกัจากักััน พราหมณ์จึงมักัเอ่ย
๔
นามเทพและเทวีคู่นี้รวมกัันว่า ทฺยาวา-ป็ฤถัิวี (Dyāvā-Pṛthivī) แป็ลว่า ‘ฟ้้า-ดิน’ (Daniélou, 1991: 87)
ในคัมภีร์พระเวทมณฑลที� ๑๐ สูกัตะที� ๕๑ มันตระที� ๕ ออกันามเทพแห่งฟ้้าเป็็นบิดาอย่างชัดแจ้งว่า
๕
๒ รูป Ouranos ถอดตามอักษรกรีก Οὐρανός /uːranós/ เน่่องจาก O ต้นคำไม่ออกเสียง ส่วน ό ที่พยางค์ท้าย สระท้าย (back vowel) เลื่่่อน
ไปเป็นสระกลื่าง (central vowel) Ouranos จึงหลื่ายเป็น Uranus /jʊˈreɪnəs/
๓ ตามเทวตำนานกรีก เทพ โพรมิิเธีียส (Prometheus) ป้�นมนุษย์ขึ้ึ้นจากดิน โพรมิเธียสเป็นบุตรขึ้องเทพชั้นไททันช่่อ ไอยาพิตุุส (Iapetus) ซึ่ึ่งกำเนิด
จากเทพอูระโนสกับเทวีไกอา มนุษย์จึงมีศัักดิ�เป็นเหลื่นขึ้องฟ้้าแลื่ะดิน อนึ่ง ตำนานมนุษย์ค่อดินที่ โพรมิเธียสผูู้้เป็นเทพแห่งป้ญญาหยั่งรู้กาลื่ลื่่วงหน้า
สร้างสรรค์ขึ้ึ้นสอดคลื่้องโดยบังเอิญกับตำนานผู้ีป้�นลืู่กซึ่ึ่งอยู่ในเสภาเร่่องขึุ้นช้างขึุ้นแผู้น (กรมศัิลื่ปากร. (๒๕๐๔). เสภาขุุนช้้าง-ขุุนแผน ตุอนกำเนิด
ขุุนช้้างขุุนแผน, ๒)
๔ ภาษาไทยนิยมใช้ ปฐพี ซึ่ึ่งมาจากรูปภาษาบาลื่ี ปวีี (paṭhavī)
๕ คัมภีร์ฤคเวทแบ่งเป็น ๑๐ หมวด แต่ลื่ะหมวดเรียก มิณฑล (ส. มณฺฑลื่ maṇḍala) แต่ลื่ะมณฑลื่แบ่งเป็นหมวดย่อยเรียก สูกตุะ (ส. สูกฺต sūkta)
แต่ลื่ะสูกตะมีมนตร์หร่อ มิันตุระ (ส. มนฺตฺร mantra) ลื่ำาดับกันไป
