Page 145 - 47-3
P. 145
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๓ กัันยายน–ธัันวาคม ๒๕๖๕
ศาสตราจารย์์ นพ.สัญญา สุขพณิิชนันท์์ 137
ประวััติิควัามเป็นมาของคำาวั่า “วัิทยาศาสติร์”
ศาสติราจารย์ นพ.สัญญา สุขพณิิชนันท์
ภาคีีสมาชิิก สำานัักวิิทยาศาสตร์์
ร์าชิบััณฑิิตยสภา
บทคััดย่่อ
คำำ�ว่่� “ว่ิทย�ศ�สตร์์” ปร์�กฏในปร์ะก�ศสำ�นักน�ยกร์ัฐมนตร์ี เร์่�องบััญญัติศัพท์
ฉบัับัที� ๒ ในร์�ชกิจจ�นุเบักษ� เม่�อ พ.ศ. ๒๔๘๖ พร์้อมกับัศัพท์ว่ิทย�ศ�สตร์์ที�บััญญัติในคำร์ั�งนั�น
อีก ๗๐๐ คำำ� แต่เม่�อส่บัคำ้นย้อนกลัับัไปแลั้ว่ พบัคำำ�ว่่� “ว่ิทย�ศ�สตร์์” ปร์�กฏเป็นช่�อว่ิช�อย่�ง
เป็นท�งก�ร์ในหลัักสูตร์ของกร์มศึกษ�ธิิก�ร์ ใน พ.ศ. ๒๔๕๗ ก่อนหน้�นั�นมีก�ร์ใช้ช่�อว่ิช�
“ศ�สตร์์” ที�มีเน่�อห�ของก�ร์เร์ียนว่ิทย�ศ�สตร์์ ในหลัักสูตร์พุทธิศักร์�ช ๒๔๓๘ สำ�หร์ับั
ปร์ะโยคำ ๓ ชั�น ๑, ๒, ๓, แลัะ ๔ ของกร์ะทร์ว่งธิร์ร์มก�ร์ แลัะต่อม� ใช้ช่�อว่ิช� “ว่ิทย�” ที�มีช่�อ
ภ�ษ�อังกฤษ “Science” ในว่งเลั็บักำ�กับัชัดเจนในโคำร์งแผนก�ร์ศึกษ�พุทธิศักร์�ช ๒๔๔๑
ต่อม�มีก�ร์เร์ียนก�ร์สอนว่ิช� “ว่ิทย�” นี� ในหลัักสูตร์ก�ร์ศึกษ�ใหม่ของกร์มศึกษ�ธิิก�ร์ที�ปร์ะก�ศ
แก้ไข เม่�อว่ันที� ๒ พฤษภ�คำม พ.ศ. ๒๔๕๖ แลัะลังเป็นข่�ว่พร์้อมร์�ยลัะเอียดของหลัักสูตร์ไว่้ใน
หนังส่อพิมพ์กร์ุงเทพเดลิิเมลิ์ ตั�งแต่ว่ันที� ๑๗ พฤษภ�คำม ถึึงว่ันที� ๓ มิถึุน�ยน พ.ศ. ๒๔๕๖
หลัักสูตร์ใหม่นี�กำ�หนดให้มีก�ร์ศึกษ�ชั�นมัธิยมร์ว่ม ๘ ปี คำ่อ ชั�นมัธิยมปีที� ๑-๓ เป็นมัธิยมตอนต้น
ปีที� ๔-๖ เป็นมัธิยมตอนกลั�ง แลัะปีที� ๗-๘ เป็นมัธิยมตอนปลั�ย ได้พบัช่�อว่ิช� “ว่ิทย�”
เร์ียงพิมพ์ผิดเป็น “ว่ิทย�ศ�สตร์์” ต่อจ�กว่ิช�ภูมิศ�สตร์์ในส่ว่นของหลัักสูตร์ชั�นมัธิยมหญิง
ตอนปลั�ยที�นำ�เสนอในหนังส่อพิมพ์ดังกลั่�ว่เม่�อว่ันที� ๓๑ พฤษภ�คำม พ.ศ. ๒๔๕๖ นอกจ�กนี�
ยังพบัว่่�ในอดีตมีหนังส่อแลัะบัทคำว่�มที�เกี�ยว่ข้องกับัว่ิทย�ศ�สตร์์โดยใช้คำำ�ศัพท์อ่�น เช่น
บัทคำว่�มเกี�ยว่กับัว่ิทย�ศ�สตร์์ช่�อ “ว่ิทย�นุภ�พ” ในหนังส่อวิชิิร์ญาณวิิเศษ เม่�อ พ.ศ. ๒๔๓๒ แลัะ
ก�ร์อธิิบั�ยเกี�ยว่กับัปร์�กฏก�ร์ณ์์ธิร์ร์มช�ติด้ว่ยหลัักว่ิทย�ศ�สตร์์ในหนังส่อแสดงกิจจานัุกิตย์
ที�แต่งโดยเจ้�พร์ะย�ทิพ�กร์ว่งศ์ (ขำ� บัุนน�คำ) สำ�หร์ับัสอนเด็ก ๆ แลัะตีพิมพ์เม่�อ พ.ศ. ๒๔๑๑
ซึ่ึ�งอ�จนับัได้ว่่�เป็นหนังส่อแบับัเร์ียนว่ิทย�ศ�สตร์์เลั่มแร์กของไทย
คัำ�สำำ�คััญ : ศัพท์บััญญัติคำำ�ว่่�ว่ิทย�ศ�สตร์์ ว่ิช�ศ�สตร์์ ว่ิช�ว่ิทย� ว่ิทย�นุภ�พ หนังส่อ
แสดงกิจจ�นุกิตย์
