Page 116 - 47-2

วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๕
106 ศาสนากัับนิเวศวิทยา : กัรณีีศาสนาพุุทธ

ศ่กษาที่างช่ววิที่ยา แต่่เม่�อโลักม่ปัญหาที่างสิ่ิ�งแวดลั้อมมากข่�นัในัครึ่ิสิ่ต่์ศต่วรึ่รึ่ษที่่� ๒๐ การึ่ศ่กษาที่าง

นัิเวศวิที่ยาจั่งพัฒนัาแลัะขยายขอบเขต่ไปมากกว่าเป็นัการึ่ศ่กษาที่างช่ววิที่ยา แต่่รึ่วมไปถื่งการึ่ศ่กษา

ภูายใต่้มุมมองแลัะวิธ่วิที่ยาของศาสิ่ต่รึ่์สิ่าขาอ่�นั ๆ อ่กมาก ที่ำาให้เกิดสิ่าขาวิชานัิเวศวิที่ยาที่่�ศ่กษากันั
ภูายในัศาสิ่ต่รึ่์ต่่าง ๆ เช่นั นัิเวศวิที่ยาเชิงวัฒนัธรึ่รึ่ม (cultural ecology) นัิเวศวิที่ยาเชิงสิ่ังคม (social
ecology) มนัุษยนัิเวศวิที่ยา (human ecology)

ในับที่ความนั่�ผู่้เข่ยนัใช้คำา นัิเว์ศว์ิทิยา ที่ั�งในัความหมายที่่�กว้างแลัะความหมายที่่�แคบ

ภูายในัมุมมองของศาสิ่ต่รึ่์ที่างสิ่ังคมวิที่ยาแลัะมานัุษยวิที่ยาเป็นัหลััก ในัความหมายที่่�กว้างนัั�นั นัิเวศวิที่ยา
หมายถื่งเรึ่่�องของธรึ่รึ่มชาต่ิแลัะสิ่ิ�งแวดลั้อมที่ั�วไป รึ่วมถื่งการึ่ศ่กษาแลัะแนัวคิดเก่�ยวกับธรึ่รึ่มชาต่ิแลัะ
สิ่ิ�งแวดลั้อมด้วย (Sponsel, 2019) ในัความหมายที่่�แคบ นัิเวศวิที่ยา หมายถื่ง การศ่กษาเพื�อทิำาคว์าม

เข้าใจปฏิิสำัมพันัธ์ระหว์่างมนัุษย์กับัสำิ�งแว์ดล้อม ทิั�งทิ่�ม่ช่ว์ิตและไม่ม่ช่ว์ิต นัิเวศวิที่ยาในัความหมายนั่�

ม่ฐานัอยู่บนัหลัักการึ่สิ่ำาคัญที่่�ว่า มนัุษย์กับสิ่ิ�งแวดลั้อมม่ความสิ่ัมพันัธ์ต่่อกันัแบบอิงอาศัยหรึ่่อเก่�อกูลั
ต่่อกันั (interdependent) ขณะเด่ยวกันัก็สิ่่งผ่ลักรึ่ะที่บต่่อกันัแลัะกันัด้วยในัลัักษณะที่่�ว่า ถื้าเกิด
การึ่เปลั่�ยนัแปลังในัสิ่ิ�งหนั่�ง สิ่ิ�งอ่�นั ๆ ในัปรึ่ิมณฑิลัของรึ่ะบบสิ่ิ�งแวดลั้อมเด่ยวกันัก็จัะได้รึ่ับผ่ลักรึ่ะที่บ

จัากการึ่เปลั่�ยนัแปลังนัั�นัด้วย

ความสิ่นัใจัเก่�ยวกับปรึ่ะเด็นัเรึ่่�อง นัิเวศวิที่ยากับศาสิ่นัา เรึ่ิ�มม่มาต่ั�งแต่่ปรึ่ะมาณครึ่่�งหลััง
ของครึ่ิสิ่ต่์ศต่วรึ่รึ่ษที่่� ๒๐ ในัต่อนัแรึ่กก็ม่การึ่ศ่กษาโดยนัักวิชาการึ่ในัโลักต่ะวันัต่ก กลั่าวเฉพาะที่่�
เก่�ยวกับพุที่ธศาสิ่นัา ม่นัักวิชาการึ่ต่ะวันัต่กหลัายคนัที่่�ศ่กษาความสิ่อดคลั้องต่รึ่งกันัในัที่างแนัวคิด

อันัถื่อว่าเป็นัหลัักของนัิเวศวิที่ยากับปรึ่ัชญา รึ่วมที่ั�งหลัักศ่ลัธรึ่รึ่มแลัะจัรึ่ิยธรึ่รึ่มที่างสิ่ิ�งแวดลั้อมในั

พุที่ธศาสิ่นัา (Schmithausen, 1997; Edelglass, 2001, Swearer, 2005, 2006; Tucker and
Grim, 2005) ในัปรึ่ะเที่ศไที่ยผู่้นัำาที่างความคิดด้านัพุที่ธศาสิ่นัาหลัายที่่านัก็ได้เรึ่ิ�มแสิ่ดงความเห็นั
เก่�ยวกับเรึ่่�องนั่� เช่นั พุที่ธที่าสิ่ภูิกขุ (๒๕๓๓) พรึ่ะพรึ่หมคุณาภูรึ่ณ์ (๒๕๕๔) สิ่มเด็จัพรึ่ะพุที่ธโฆษาจัารึ่ย์

(๒๕๖๑) ในัช่วงเวลัา ๒-๓ ที่ศวรึ่รึ่ษที่่�ผ่่านัมานัักวิชาการึ่ไที่ยหลัายคนัเรึ่ิ�มที่ำาการึ่ศ่กษาวิจััยในัปรึ่ะเด็นั

พุที่ธศาสิ่นัากับนัิเวศวิที่ยา เช่นั ศิรึ่ิวรึ่รึ่ณ โอสิ่ถืานันัที่์ (๒๕๓๕) สิ่ิที่ธิพลั เว่ยงธรึ่รึ่ม (๒๕๖๒) พรึ่ะรึ่าชวรึ่มุนั่
แลัะคณะ (๒๕๕๘) นัอกจัากนั่�แลั้ว แนัวคิดเก่�ยวกับสิ่ิ�งแวดลั้อมในัพุที่ธศาสิ่นัายังได้รึ่ับความสิ่นัใจั
จัากนัักเคลั่�อนัไหวที่างสิ่ิ�งแวดลั้อมที่ั�งในัปรึ่ะเที่ศแลัะในัต่่างปรึ่ะเที่ศมากข่�นัด้วย (Tucker and Grim,

2017)