Page 82 - 22-0320 ebook
P. 82
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๕
74 ศััพทมููลของคำำ�ว่่�กั้ั�นหยั่ั�น
สันนิษฐานว่่าคำงเป็็นธรรมีเนียมีแต้่คำรั�งแผู้่นดิินสมีเดิ็จพระนารายณ์์เป็็นต้�นมีาว่่า
พระมีหากษัต้ริย์จะที่รงเหน็บี่พระแสงกั�นหยั�นไว่�ที่ี�บี่ั�นพระองคำ์ ยามีเมี่�อเสดิ็จพระราชื่ดิำาเนินไป็ในการพิธี
เน่�องจากเป็็นกระบี่ี�สั�น จ่งเหมีาะจะที่รงเหน็บี่และพกไว่�แนบี่พระว่รกาย ใน พระตำาราทรงเคีรื�องต้นั
สมีัยอยุธยากล่าว่ว่่า บี่รรดิาเคำร่�องต้�นที่ั�งหลาย ๖–๘ สิ�งที่ี�พระมีหากษัต้ริย์ที่รงยามีเสดิ็จออกในพิธี
หร่อการสำาคำัญต้่าง ๆ ไมี่ว่่าจะเสดิ็จออกแขกเมี่อง เสดิ็จไป็ในการพระราชื่ที่านเพลิงศัพ หร่อเสดิ็จไป็
ที่รงนมีัสการรอยพระพุที่ธบี่าที่ มีีพระแสงกั�นหยั�นเพียงป็ระการเดิียว่เที่่านั�นที่ี�เป็็นเคำร่�องต้�นป็ระเภที่
พระแสง เชื่่นคำราว่เสดิ็จออกแขกเมี่องดิังนี�
ถึ�าเสดิ็จออกแขกเมี่องที่รงพระเคำร่�องต้�น ๖ สิ�ง คำ่อ ที่รงฉลองพระองคำ์อย่าง
เที่ศัแพรอัศัว่รีริ�ว่ ๑ ที่รงฉลองพระองคำ์นอกอย่างเที่ศัต้าดิสีนาก สีที่อง สีเขียว่ ๑
ที่รงเคำร่�องต้�น พระชื่ฎา พระเกี�ยว่เพ็ชื่ร ที่ับี่ที่ิมี มีรกต้ มีีสีต้ามีฉลองพระองคำ์ ๑
ที่รงพระสนับี่เพลาเชื่ิงเล่�อย ๑ รัดิพระองคำ์เจียรบี่าศั ๑ เหน็บี่พระแสงกั้ั�นหยั่ั�น ๑
สิริเป็น ๖ สิ�งเที่่านั�น
(พระตำาราทรงเคีรื�องต้นั, ๒๔๗๐ : ๖๑–๓)
มีหาดิเล็กต้�องถึว่ายพระแสงกั�นหยั�นให�พระมีหากษัต้ริย์ที่รงเหน็บี่ไว่�กับี่พระองคำ์ ส่ว่น
พระแสงดิาบี่นั�น มีหาดิเล็กเชื่ิญไป็ ตำาราหนั้าที�มหาด้เล็ก (๒๕๓๙ : ๘๓) ยังกล่าว่ดิ�ว่ยว่่า คำราว่
พระมีหากษัต้ริย์เสดิ็จป็ระพาส เมี่�อรัดิพระองคำ์มีั�นดิีแล�ว่ มีหาดิเล็กต้�องถึว่ายพระแสงกั�นหยั�นเป็็น
ลำาดิับี่แรก ก่อนถึว่ายพระแสงดิาบี่เชื่ลยและแมี�แต้่ฉลองพระบี่าที่ ดิังนี� “อน่�ง ถึ�าเสดิ็จไป็ป็ระพาส ถึ�าแล
ที่รงป็ระพาสให�มีหาดิเล็กคำอยรับี่พระแสงกระบี่ี� พระแสงดิาบี่ที่รง คำรั�นที่รงรัดิพระองคำ์แล�ว่จ่งถึว่าย
พระกั�นหยั�น ต้่อที่รงเคำร่�องต้�นพระมีาลาฝัรั�งแล�ว่ จ่งถึว่ายพระแสงดิาบี่เชื่ลย แลฉลองพระบี่าที่”
๓๙
๔๐
กั�นหยั�นเป็็นพระแสงสำาคำัญที่ี�มีหาดิเล็กสมีัยอยุธยาต้�องเข�าเว่รป็ระจำาซอง ดิ้แลในยามีที่ี�เกิดิ
ศั่กสงคำรามีหร่อยามีที่ี�พระมีหากษัต้ริย์เสดิ็จไป็ป็ระที่ับี่แรมีที่ี�อ่�น (ต้ำาราหน�าที่ี�มีหาดิเล็ก, ๒๕๑๐ : ๘๑, ๘๓)
ในจำานว่นพระแสงที่ั�งหลาย กล่าว่ถึ่งพระแสงกั�นหยั�นเป็็นรายการแรกสุดิคำ้่กับี่พระแสงกริชื่ คำว่รสังเกต้ว่่า
อาวุ่ธที่ั�งสองนี�เหมีาะสำาหรับี่เหน็บี่เอว่เหมี่อนกัน
กั�นหยั�นเป็็นของส้งของลำ�าคำ่าที่ี�พระมีหากษัต้ริย์ในสมีัยอยุธยาพระราชื่ที่านแก่ขุนนางผู้้�ใหญ่
โดิยพระราชื่ที่านพร�อมีกับี่เคำร่�องอุป็โภคำอ่�น ๆ เพ่�อเป็็นเคำร่�องแสดิงอิสริยยศัของเสนาบี่ดิีผู้้�ไดิ�บี่รรดิาศัักดิิ�
๓๙ น่าจะเป็็น พระแสงกั�นัหยั�นั ที่ี�พิมีพ์ว่่า พระกั�นัหยั�นั คำงต้กคำำาว่่า แสง ไป็
๔๐ ห�องเล็ก ๆ สำาหรับี่ต้ำารว่จอย้่ป็ระจำาเว่ร คำำาว่่า ตำารวจี หมีายถึ่ง ที่หารผู้้�ต้รว่จต้ราในว่ัง
