Page 102 - 46-1
P. 102
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๔
94 ขึึด : ขึ้อห้้ามในสัังคมล้้านนา
ขึึด : ขึ้อห้้ามในสัังคมล้้านนา ๑
ศาสัตราจารย์์อรุณรัตน์ วิิเชีีย์รเขึีย์วิ
ราชบััณฑิิต สำำานัักธรรมศาสำตร์และการเมือง
ราชบััณฑิิตยสำภา
บทคััดย่่อ
ในยามที่่�บ้้านเมืองปรกติิ ผู้้้ปกครองในอดี่ติใช้้กฎหมายจาร่ติปกครองประช้าช้น แติ่
เมื�อใดีเกิดีเหติุการณ์์ไม่ปรกติิสุุขหรือภััยพิิบ้ัติิติ่าง ๆ เช้่น โรคระบ้าดี ภััยแล้้ง นำ�าที่่วม ไฟไหม้
สุงคราม ผู้้้ปกครอง ขุนนาง แล้ะนักปราช้ญ์์ รวมที่ั�งพิระสุงฆ์์ไดี้ร่วมกันกำาหนดีกฎหมายหรือ
ข้อห้ามพิิเศษอ่กประเภัที่หน่�งเพิิ�มเติิม เร่ยกว่า “ข่ดี” โดียไดี้นำาข้อห้ามเหล้่าน่�สุั�งสุอนสุมาช้ิก
ในสุังคมอย่างติ่อเนื�อง เพิื�อให้ประช้าช้นที่ั�งที่่�เป็นปัจเจกบุ้คคล้ สุมาช้ิกในครอบ้ครัว สุมาช้ิก
ในหม้่บ้้าน แล้ะช้าวเมืองไดี้ถืือปฏิิบ้ัติิอย่างเคร่งครัดี “ข่ดี” จ่งเป็นข้อห้ามหรือกฎหมายศักดีิ�สุิที่ธิ์ิ�
ไม่ม่บ้ที่ล้งโที่ษเหมือนกฎหมายที่ั�วไป แติ่ทีุ่กคนยอมปฏิิบ้ัติิติามดี้วยความเช้ื�อ ศรัที่ธิ์า แล้ะ
ความกล้ัว เพิราะถื้าผู้้้ใดีล้ะเมิดีข้อห้ามข่ดี ความเสุื�อมหรือความฉิิบ้หายจะเกิดีข่�นกับ้ตินเอง
คนในครอบ้ครัว คนในหม้่บ้้าน แล้ะประช้าช้นในเมืองทีุ่กคนอย่างหล้่กเล้่�ยงไม่ไดี้ ถื้าม่การ
ล้ะเมิดีติ่อข้อห้ามข่ดี ผู้้้ล้ะเมิดีจะประกอบ้พิิธิ์่ล้ดีความรุนแรงของภััยพิิบ้ัติิที่่�จะเกิดีข่�น เร่ยกว่า
“พิิธิ์่ถือนข่ดี” ช้าวล้้านนายังม่ความเช้ื�อเรื�องข่ดีอย่างติ่อเนื�องจนถื่งปัจจุบ้ัน
คัำ�สำำ�คััญ : ข่ดี ติกข่ดี ถือนข่ดี
Abstract: Khuet: Taboos in the Lanna Society
Professor Aroonrut Wichienkeeo
Fellow of the Academy of Moral and Political Sciences,
The Royal Society of Thailand
In the past, at the time when the country was in a normal situation,
rulers relied on customary law for governing their people. But whenever the
country was in trouble or was experiencing disasters, such as an epidemic,
๑ เสุนอติ่อที่่�ประชุ้มราช้บ้ัณ์ฑิิติแล้ะภัาค่สุมาช้ิก สุำานักธิ์รรมศาสุติร์แล้ะการเมือง ราช้บ้ัณ์ฑิิติยสุภัา เมื�อวันพิุธิ์ที่่� ๕ กันยายน พิ.ศ. ๒๕๖๑
