Page 27 - 45 2
P. 27
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๕ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม-สิิงหาคม ๒๕๖๓
รองศาสตราจารย์์ ดร.โกวิิท วิงศ์สุรวิัฒน์์ 17
ตัวิอย์่างเช่นื่ เมี่�อต�นื่กรุงรัตนื่โกสินื่ที่ร์ แผู้่นื่ด้ินื่สมีเด้็จพระพุที่ธ์ย์อด้ฟ้าจุฬาโลกมีหาราช ภาย์หลัง
พระองค์ป็ราบื้ด้าภิเษกแล�วิก็ที่รงแบื้่งการบื้ังคับื้บื้ัญชาหัวิเมี่องใหมี่ตามีที่ี�ป็รากฏิในื่พระราชพงศาวิด้าร
กรุงรัตนื่โกสินื่ที่ร์ รัชกาลที่ี� ๑ ด้ังนื่ี� “คีรั�นัเสร็จตั�งขุุนันัางผู้้�ใหญ่่ผู้้�นั�อยแล�ว ทรงพระราชิดำำาริว่า
แต่ก่อนัเมืองปากใต�ยกมาขุ้�นัแก่กรมท่านัั�นั เพราะกะลาโหมมีคีวามผู้ิดำ บััดำนัี�เจ�าพระยามหาเสนัา
ที�สมุหพระกลาโหม มีคีวามชิอบัมาก จะต�องแบั่งหัวเมืองปากใต�ฝ่่ายตะวันัตก ซึ่้�งขุ้�นักรมท่า ๑๙ เมือง
กรมมหาดำไทย ๑ รวม ๒๐ เมือง คีือ เมืองสงขุลา ๑ เมืองพัทลุง ๑ เมืองนัคีรศรีธรรมราชิ ๑
เมืองไชิยา ๑ เมืองหลังสวนั ๑ เมืองชิุมพร ๑ เมืองปทิว ๑ เมืองคีลองวาร ๑ เมืองกุย ๑ เมืองปราณ ๑
เมืองตนัาวศรี ๑ เมืองมฤทธิ� ๑ เมืองกระ ๑ เมืองตกั�วป่า ๑ เมืองตกั�วทุ่ง ๑ เมืองพังงา ๑
เมืองถลาง ๑ เมืองกาญ่จนับัุรี ๑ เมืองไชิยโยก ๑ รวม ๑๙ เมือง กับัเมืองขุ้�นัมหาดำไทย เมือง ๑
คีือ เมืองเพชิรบัุรี รวม ๒๐ เมือง พระราชิทานัให�ยกมาขุ้�นักรมพระยากลาโหม ยังคีงเมืองขุ้�นักรมท่า
อีก ๘ เมือง คีือ เมืองนันัทบัุรี ๑ เมืองสาคีรบัุรี ๑ เมืองสมุทรปราการ ๑ เมืองชิลบัุรี ๑
เมืองบัางลมุง ๑ เมืองระยอง ๑ เมืองจันัทบัุรี ๑ เมืองตราศ ๑ รวม ๘ เมือง แล�วยกเอาเมือง
สมุทรสงคีราม ซึ่้�งขุ้�นักรมมหาดำไทยมาเดำิม ให�กรมท่าเมือง ๑ รวมเป็นั ๙ เมือง เมืองซึ่เซึ่ิงเซึ่าเมือง ๑
แต่โบัราณขุ้�นักรมพระกลาโหม คีรั�งตกไปอย้่มหาดำไทยก็ให�คีงอย้่ตามเดำิม” (อรวิรรณ ที่รัพย์์พลอย์,
๒๕๕๒ : ๑๙)
อย์่างไรก็ตามี การจัด้ระเบื้ีย์บื้บื้ริหารราชการส่วินื่กลางด้ังที่ี�กล่าวิมีาข�างต�นื่ก็ย์ิ�งที่ำาให�ร้ป็แบื้บื้
การบื้ริหารองค์การขัด้แย์�งกับื้หลักที่ฤษฎีีระบื้บื้ราชการในื่เร่�องหลักสาย์การบื้ังคับื้บื้ัญชามีากขึ�นื่
กล่าวิค่อ อัครมีหาเสนื่าบื้ด้ีที่ั�ง ๒ ตำาแหนื่่งรับื้ผู้ิด้ชอบื้ตามีพ่�นื่ที่ี�โด้ย์ไมี่ต�องแย์กหนื่�าที่ี�เป็็นื่ฝ่่าย์ที่หาร
หร่อฝ่่าย์พลเร่อนื่ แต่ในื่บื้างคราวิก็อาจแต่งตั�ง “เสนื่าบื้ด้ี” เจ�ากรมีจตุสด้มีภ์ให�ขึ�นื่มีามีีอำานื่าจควิบื้คุมี
ด้้แลพ่�นื่ที่ี�แบื้บื้เด้ีย์วิกับื้อัครมีหาเสนื่าบื้ด้ี เสมี่อนื่หนื่ึ�งย์กให�รัฐมีนื่ตรีมีีอำานื่าจเช่นื่เด้ีย์วิกับื้นื่าย์กรัฐมีนื่ตรี
ควิามีสับื้สนื่ในื่เร่�องระเบื้ีย์บื้การบื้ริหารราชการแผู้่นื่ด้ินื่ที่ี�ใช�มีาตั�งแต่สมีัย์สมีเด้็จพระบื้รมี
ไตรโลกนื่าถึนื่ั�นื่ พระบื้าที่สมีเด้็จพระจุลจอมีเกล�าเจ�าอย์้่หัวิได้�มีีพระราชด้ำารัสเกี�ย์วิกับื้เร่�องนื่ี�อย์่าง
ชัด้เจนื่ ด้ังต่อไป็นื่ี� (พระบื้าที่สมีเด้็จพระจุลจอมีเกล�าเจ�าอย์้่หัวิ, ๒๕๒๖ : ๖๖-๖๘)
