Page 26 - 45 2
P. 26
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๕ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม-สิิงหาคม ๒๕๖๓
16 ทฤษฎีีระบบราชการกับการจััดระเบียบบริหารราชการแผ่่นดินในสมััยอยุธยา
อัครมีหาเสนื่าบื้ด้ี ๒ ตำาแหนื่่ง
สมีุหพระกลาโหมี -
สมีุหนื่าย์ก
เมี่องราชธ์านื่ี
เมี่องที่�าวิพระย์ามีหานื่คร กรมีธ์รรมีาธ์ิกรณ์ กรมีโกษาธ์ิบื้ด้ี
กรมีนื่ครบื้าล กรมีเกษตราธ์ิการ
เมี่องป็ระเที่ศราช
จำาลองระบื้บื้จตุสด้มีภ์ (เฉพาะเวิีย์ง วิัง
คลัง นื่า) เข�าไป็ใช�ในื่หัวิเมี่องต่าง ๆ
ภาพที� ๕ ร้ป็แบื้บื้การป็กครองที่ี�สมีเด้็จพระบื้รมีไตรโลกนื่าถึที่รงป็รับื้ป็รุง
ที�มัา : รองศาสตราจารย์์ ด้ร.โกวิิที่ วิงศ์สุรวิัฒนื่์
ระบื้บื้จตุสด้มีภ์ถึ้กที่ำาให�ซึ้ับื้ซึ้�อนื่และสับื้สนื่มีากขึ�นื่ในื่รัชสมีัย์ของสมีเด้็จพระเพที่ราชาแห่ง
ราชวิงศ์บื้�านื่พล้หลวิง พระองค์ได้�ที่รงป็รับื้สาย์การบื้ังคับื้บื้ัญชาของระบื้บื้การบื้ริหารราชการเสีย์ใหมี่
โด้ย์ป็รับื้เป็ลี�ย์นื่หนื่�าที่ี�เป็็นื่แบื้บื้รับื้ผู้ิด้ชอบื้ตามีพ่�นื่ที่ี� (territorial responsibility) เพ่�อให�คานื่
อำานื่าจกันื่ กล่าวิค่อ สมีุหนื่าย์กด้้แลหัวิเมี่องฝ่่าย์เหนื่่อ และสมีุหพระกลาโหมีด้้แลหัวิเมี่องป็ักษ์ใต�
(ตั�งแต่ป็ากนื่ำ�าเจ�าพระย์าลงไป็) (วิินื่ัย์ พงศ์ศรีเพีย์ร, ๒๕๕๙ : ๘๔) อย์่างไรก็ตามี หลักการแบื้่งพ่�นื่ที่ี�
กันื่ด้้แลระหวิ่างสมีุหนื่าย์กกับื้สมีุหพระกลาโหมีนื่ั�นื่ก็ไมี่ส้�จะมีีควิามีแนื่่นื่อนื่มีากนื่ัก เพราะป็รากฏิ
ในื่บื้างช่วิงเวิลาวิ่า พระมีหากษัตริย์์ก็โป็รด้ให�ย์กหัวิเมี่องภาย์ใต�การป็กครองของสมีุหพระกลาโหมี
มีาขึ�นื่กับื้เสนื่าบื้ด้ีกรมีคลังแที่นื่ เนื่่�องจากเสนื่าบื้ด้ีกลาโหมีได้�กระที่ำาควิามีผู้ิด้ที่ี�พระมีหากษัตริย์์
ไมี่ที่รงพอพระที่ัย์ (โด้มี ไกรป็กรณ์, ๒๕๖๒) และในื่ที่างกลับื้กันื่ เมี่�อริบื้อำานื่าจการบื้ังคับื้บื้ัญชา
หัวิเมี่องต่าง ๆ ไป็ได้� ก็สามีารถึย์กค่นื่ให�ได้�เช่นื่กันื่ หร่อจะจัด้ระเบื้ีย์บื้เป็ลี�ย์นื่แป็ลงอย์่างไรก็ได้�
