Page 35 - 45-3
P. 35
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๕ ฉบัับัที่่� ๓ กัันยายน-ธัันวาคม ๒๕๖๓
ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.ปิยนาถ บุนนาค 27
หยุดชะงัก เป็นอุปสรรคสำาคัญติ่อการปฏิบััติิงานข้องกระทรวัง นอกจากน่� ระยะในการอยู่ในติำาแหน่ง
เสนาบัด่ยังเป็นติัวับั่งช่�ถ่ึงควัามูสามูารถ่หรือบัารมู่ข้องเสนาบัด่แติ่ลัะคนด้วัย
กระทรวังการติ่างประเทศเป็นกระทรวังแรกท่�มู่การปรับัเปลั่�ยนแปลังโครงสร้างแลัะ
รูปแบับัข้องกระทรวังให้มู่ลัักษณะเป็นองค์การติามูแบับัติะวัันติกก่อนการประกาศสถ่าปนากระทรวัง
ติ่าง ๆ ใน พ.ศ. ๒๔๓๕ กลั่าวัคือระหวั่างท่�สมูเด็จพระเจ้าบัรมูวังศ์เธีอ กรมูพระยาเทวัะวังศ์วัโรปการ
ทรงดำารงติำาแหน่งเสนาบัด่วั่าการกระทรวังการติ่างประเทศช่วัง พ.ศ. ๒๔๒๘-๒๔๕๓ นั�น พระองค์
ทรงดำาเนินการปรับัปรุงแบั่งส่วันราชการแลัะวัิธี่ปฏิบััติิราชการหลัายประการ นับัติั�งแติ่การแยกท่�ทำาการ
ข้องกระทรวังกับับั้านหรือวัังข้องเสนาบัด่ออกจากกัน โดยได้กราบับัังคมูทูลัข้อมู่ท่�ทำาการกระทรวัง
การติ่างประเทศข้ึ�นเพื�อให้บัรรดาข้้าราชการไปทำางานร่วัมูกัน ณ ท่�แห่งเด่ยวักัน ซึ่ึ�งก็ได้รับัพระราชทาน
วัังสราญรมูย์ให้เป็นท่�ทำาการ โดยทรงประทานนามูวั่า “ศาลัาวั่าการติ่างประเทศ” นับัเป็นกระทรวังท่�มู่
สำานักงานติ่างหากจากวัังหรือบั้านข้องเสนาบัด่ดังท่�เคยเป็นมูา นอกจากน่� การกำาหนดเวัลัาทำางานแลัะ
การอยู่เวัรข้องข้้าราชการ การวัางระเบั่ยบังานสารบัรรณแลัะการแบั่งส่วันราชการออกเป็นส่วัน ๆ
มู่การโอนงานอื�นท่�ไมู่เก่�ยวักับัการติ่างประเทศให้กระทรวังซึ่ึ�งเป็นเจ้าสังกัดเก่�ยวักับัลัักษณะข้องงาน
เช่น โอนการศาลัให้แก่กระทรวังยุติิธีรรมู โอนการปกครองในเข้ติหัวัเมูืองให้แก่กระทรวังมูหาดไทย
หลัังจากนั�นได้มู่การเปลั่�ยนแปลังแลัะปรับัปรุงส่วันราชการใหมู่อ่กหลัายครั�งเพื�อให้เหมูาะสมูกับั
ควัามูจำาเป็นข้องงานแลัะสถ่านการณ์ข้องโลักท่�เปลั่�ยนแปลังไป
การปรับัปรุงแบั่งส่วันราชการแลัะวัิธี่ปฏิบััติิราชการข้องกระทรวังการติ่างประเทศดังกลั่าวั
ได้กลัายเป็นแบับัอย่างข้องกระทรวังการอื�นในสมูัยนั�นหลัายอย่าง เห็นได้จากทุกกระทรวังติ่างก็จัดให้มู่
สถ่านท่�ทำางานข้องกระทรวังข้องตินเป็นการเฉพาะ เช่น กระทรวังมูหาดไทยท่�ทำางานอยู่ ณ ศาลัา
วั่าการกระทรวังมูหาดไทย กระทรวังพระคลัังมูหาสมูบััติิติั�ง ณ หอรัษฎากรพิพัฒน์ในพระบัรมูมูหาราชวััง
กระทรวังกลัาโหมูในระยะแรก ณ ศาลัาลัูกขุ้นใน ติ่อมูาเมูื�อมู่การแยกงานราชการพลัเรือนออกจาก
กลัาโหมูอย่างเด็ดข้าดใน พ.ศ. ๒๔๓๗ จึงได้ย้ายท่�ทำาการมูาอยู่ท่�ศาลัายุทธีนาธีิการ (คือท่�ติั�งกระทรวัง
กลัาโหมูปัจจุบััน) แลัะกระทรวังเกษติราธีิการมู่ท่�ทำาการอยู่ ณ ติึกโรงเร่ยนนายสิบัท่�วัังพระองค์
ประดิษฐวัรการ
ประเด็นท่�น่าสนใจคือ หลักักัารบริหารราชกัารแผ่่นดินของพระบาทสัมเด็จพระจุลจอมเกัล้า
เจ้าอยู่หัวั ซึ่ึ�งแสดงควัามูเป็นพระมูหากษัติริย์นักบัริหาร กลั่าวัคือ นอกจากทรงวัางรากฐานระบับั
บัริหารราชการแบับัใหมู่ด้วัยการปฏิรูปแลั้วั ยังได้ทรงวัางหลัักปฏิบััติิทั�งข้องพระองค์เองแลัะ
ข้้าราชการในส่วันข้องพระองค์ ทรงติั�งพระราชปณิธีานในการปฏิบััติิงานวั่าจะไมู่ให้ราชการคั�งค้าง
31/3/2565 BE 09:16
_21-0851(006-035)1E.indd 27 31/3/2565 BE 09:16
_21-0851(006-035)1E.indd 27
