Page 155 - 47-3
P. 155
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๗ ฉบัับัที่่� ๓ กัันยายน–ธัันวาคม ๒๕๖๕
ศาสตราจารย์์ นพ.สัญญา สุขพณิิชนันท์์ 147
- พ.ศ. ๒๔๑๑ หนังส่อแสดงกิจจานัุกิตย์ (ต่อม�ปร์�กฏในช่�อของ “กิจจ�นุกิจ” ในปท�นุกร์ม
พ.ศ. ๒๔๗๐ แปลัว่่� “ก�ร์ง�นใหญ่น้อย หม�ยเอ�ก�ร์ง�นทั�ว่ไป”) เจ้�พร์ะย�ทิพ�กร์ว่งศ์ (ขำ� บัุนน�คำ)
เขียนให้คำว่�มร์ู้ต่�ง ๆ แก่เด็ก โดยมีคำว่�มร์ู้ท�งว่ิทย�ศ�สตร์์ร์ว่มอยู่ด้ว่ย แต่ไม่ได้ใช้คำำ�ศัพท์เฉพ�ะ
สำ�หร์ับั “ว่ิทย�ศ�สตร์์” หนังส่อเลั่มนี�มีเน่�อห�คำิดเป็น ๖ เลั่มสมุดไทย ร์ว่มเป็นหนังส่ออย่�งฝร์ั�งได้
๑ เลั่ม ซึ่ึ�งเจ้�พร์ะย�ทิพ�กร์ว่งศ์ตั�งร์�คำ�ข�ยไว่้เลั่มลัะ ๑ บั�ท เพ่�อให้ซึ่่�อห�กันได้ โดยยอมข�ดทุน
เพร์�ะต้นทุนร์�คำ�เลั่มลัะ ๔ บั�ท ด้ว่ยเป็นก�ร์พิมพ์เขียน ต่�งกับัหนังส่อของหมอบัร์ัดเลัย์ที�ใช้ว่ิธิี
พิมพ์ดีบัุก ซึ่ึ�งคำ่�แร์งถึูกกว่่� อีกทั�งพิมพ์ได้เร์็ว่กว่่� (เจ้�พร์ะย�ทิพ�กร์ว่งศ์, ๒๔๑๑) หนังส่อ
แสดงกิจจานัุกิตย์นี� อ�จนับัได้ว่่�เป็นหนังส่อแบับัเร์ียนว่ิทย�ศ�สตร์์เลั่มแร์กของไทย ซึ่ึ�งได้แปลัช่�อ
หนังส่อเป็นภ�ษ�อังกฤษว่่� “A book on various things” (Trakulhun, 2017: 63-76)
ผู้นิพนธิ์ไม่ส�ม�ร์ถึส่บัคำ้นห�ผู้บััญญัติคำำ�ว่่� “ว่ิทย�ศ�สตร์์” ที�ใช้แทนคำำ�ว่่� “ศ�สตร์์” แลัะ
“ว่ิทย�”ได้ ดังที�ทร์�บักันดีในปัจจุบััน คำำ�ว่่� “ว่ิทย�” กับั “ศ�สตร์์” ซึ่ึ�งลั้ว่นม�จ�กภ�ษ�สันสกฤตนั�น
มีคำว่�มหม�ยว่่� “คำว่�มร์ู้” เหม่อนกัน เพียงแต่ในพจนัานัุกร์ม ฉบัับัร์าชิบััณฑิิตยสถานั พ.ศ. ๒๕๕๔
“ว่ิทย�” หม�ยถึึง “คำว่�มร์ู้ มักใช้ปร์ะกอบักับัคำำ�อ่�น” ส่ว่น “ศ�สตร์์” หม�ยถึึง “ร์ะบับัว่ิช�คำว่�มร์ู้
มักใช้ปร์ะกอบัหลัังคำำ�อ่�น” คำำ� ๒ คำำ�นี�มีที�ใช้ต่�งกันในก�ร์เร์ียกช่�อว่ิช�ใดว่ิช�หนึ�ง คำ่อ ถึ้�ช่�อว่ิช�ใดลังท้�ย
ด้ว่ย logy (ซึ่ึ�งก็แปลัว่่� “คำว่�มร์ู้”) ก็จะลังท้�ยด้ว่ย “ว่ิทย�” เช่น พย�ธิิว่ิทย� (pathology) แต่ถึ้�
ช่�อว่ิช�ใดไม่ได้ลังท้�ยด้ว่ย logy ก็จะลังท้�ยด้ว่ย “ศ�สตร์์” เช่น ก�ยว่ิภ�คำศ�สตร์์ (anatomy)
สำ�หร์ับัคำำ�ว่่� “Science” เอง ซึ่ึ�งก็แปลัว่่� “คำว่�มร์ู้ (knowledge)” นั�น ถึ้�จะบััญญัติศัพท์สำ�หร์ับั
ก�ร์เป็นว่ิช�แห่งคำว่�มร์ู้ ก็คำงต้องบััญญัติว่่� “ว่ิทย�ศ�สตร์์” ต�มหลัักข้�งต้น
ในที�สุดนี� ขอนำ�ข้อคำว่�มเกี�ยว่กับัคำำ�ว่่� “ว่ิทย�ศ�สตร์์” ที�ปร์�กฏเป็นลัูกคำำ�ของ “ว่ิทย�”
ในหนังส่อภ�ษ�ไทยว่ันลัะคำำ� ฉบัับัร์ว่มเลั่ม ของศ�สตร์�จ�ร์ย์ ดร์.ก�ญจน� น�คำสกุลั ร์�ชบััณ์ฑิิต
แลัะคำณ์ะ ม�แสดงไว่้ก่อนจบัดังนี�
วิิทยาศาสตร์์ แปลิตามศัพท์คี่อั ศาสตร์์ขอังคีวิามร์้้ ใชิ้หมายถ่ง คีวิามร์้้ที�ได้จาก
การ์สังเกต ทดลิอัง แลิะคี้นัคีวิ้าอัย่างเป็นัร์ะเบัียบั โดยมีเหตุผลิแลิะหลิักฐานัที�แนั่นัอันั
สามาร์ถพิส้จนั์ทดสอับัได้ คีณะวิิทยาศาสตร์์ จุฬาลิงกร์ณ์มหาวิิทยาลิัยเป็นัคีณะที�ให้
คีวิามร์้้เร์่�อังขอังวิิทยาศาสตร์์แขนังต่าง ๆ ทั�งที�เกี�ยวิกับัสิ�งที�มีชิีวิิต เชิ่นั มนัุษย์ สัตวิ์
พ่ชิ แลิะศ่กษาสิ�งที�ไม่มีชิีวิิตเชิ่นั เคีมี ฟิสิกส์ ดาร์าศาสตร์์
(ก�ญจน� น�คำสกุลั แลัะคำณ์ะ, ๒๕๔๘ : ๖๓๙)
