Page 124 - 46-2

วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๒ พฤษภาคม–สิิงหาคม ๒๕๖๔
116 จิิตวิิทยาของปฏิิกิิริิยาต่อต้านทางจิิตใจิ : อย่าอ่านบทควิามน้�

ผูู้้คิดค้นทฤษฎีีปฏิิกิิริิยาต่่อต่้านทางจิิต่ใจิคือ แจิ็กิ ว่ิลเลียมีส์ เบุริห์มี (Jack Williams

Brehm, 1928, 2009) ซึ่ึ�งได้เสนอทฤษฎีีไว่้ในงานเขียนหล้กิ ๕ คริ้�ง คือ ใน ค.ศ. ๑๙๖๖, ๑๙๗๒
คริ้�งที� ๓ เขียนริ่ว่มีกิ้บุภริริยา ชิื�อ ชิาริอน สต่ีเฟนส์ เบุริห์มี (Sharon Stephens Brehm) ในหน้งสือ

Psychological reactance: A theory of freedom and control ใน ค.ศ. ๑๙๘๑ คริ้�งที� ๔
ใน ค.ศ. ๑๙๙๓ และคริ้�งที� ๕ เขียนริ่ว่มีกิ้บุแอนคา เอ็มี. มีิริอน (Anca M. Miron) (๒๐๐๖) ในบุทคว่ามี

ชิื�อ “Reactance theory – 40 years later”

๑. ลัักิษณะของเสริ้ภาพ

“เสริ้ภาพ” ต่ามีแนว่คิดในทฤษฎีีปฏิิกิิริิยาต่่อต่้านทางจิิต่ใจิเป็นเริื�องอ้ต่น้ยของแต่่ละบุุคคล
ไมี่ได้มีีคว่ามีหมีายเหมีือนกิ้บุเสริีภาพในแนว่ของน้กิริ้ฐศาสต่ริ์หริือน้กิว่ิชิากิาริสาขาอื�น ๆ ในทฤษฎีีปฏิิกิิริิยา

ต่่อต่้านทางจิิต่ใจิ ไมี่ได้ริะบุุว่่าบุุคคลต่้องกิาริมีีเสริีภาพมีากิ แต่่อนุมีานได้ว่่าบุุคคลแต่่ละบุุคคลต่้องกิาริ
มีีเสริีภาพเท่าที�ต่นต่้องกิาริเท่าน้�น และเป็นเสริีภาพที�ไมี่ข้ดต่่อกิฎีหมีาย จิาริีต่ปริะเพณี หริือศีลธ์ริริมี

อ้นดีงามี และอนุมีานจิากิทฤษฎีีนี�ได้ว่่าบุุคคลแต่่ละบุุคคลต่้องกิาริมีีเสริีภาพจิำานว่นหนึ�งเท่าน้�น เพริาะ
กิาริมีีเสริีภาพมีากิเกิินไปจิะเปิดโอกิาสให้คนอื�น ๆ มีาลิดริอนเสริีภาพได้มีากิขึ�น ท้�งนี� ในแนว่คิดนี�คำาว่่า

เสริีภาพกิ้บุพฤต่ิกิริริมีเสริีสามีาริถูใชิ้ทดแทนกิ้นได้ ธ์ีริะพริ อุว่ริริณโณ (๒๕๔๖, กิำาล้งจิ้ดพิมีพ์ ข)
ได้สริุปล้กิษณะของเสริีภาพไว่้เป็น ๒ ล้กิษณะหล้กิ คือ

๑.๑ เสริ้ภาพท้�เฉพาะเจิาะจิง มีีล้กิษณะย่อยด้งนี�
๑.๑.๑ เสริ้ภาพตามกิาริริับริ้้ของบุคคลั มีนุษย์ในแต่่ละส้งคมี แต่่ละยุคสมี้ยอาจิมีีกิาริ

ริ้บุริู้เริื�องเสริีภาพที�แต่กิต่่างกิ้น เชิ่น ในส้งคมีจิีนในอดีต่ กิาริเลือกิคู่คริองให้ลูกิสาว่มี้กิทำาโดยพ่อแมี่
โดยที�ลูกิสาว่มี้กิไมี่มีีโอกิาสเลือกิเอง ลูกิสาว่จิึงมี้กิไมี่ริ้บุริู้ว่่าต่นมีีเสริีภาพที�จิะเลือกิคู่คริองเอง แต่่ในปัจิจิุบุ้น

คว่ามีคิดเชิ่นนี�เปลี�ยนไปมีากิแล้ว่ ถู้าเริื�องใดบุุคคลไมี่ริ้บุริู้ว่่าต่นมีีเสริีภาพ กิาริลิดริอนเริื�องน้�น ๆ กิ็ไมี่มีี
คว่ามีหมีายสำาหริ้บุบุุคคลผูู้้น้�น เชิ่น มีีคนปริะกิาศว่่าห้ามีจิ้บุจิองที�ดินบุนดาว่อ้งคาริ กิ็จิะไมี่มีีคว่ามีหมีาย

ในกิาริลิดริอนเสริีภาพของคนจิำานว่นมีากิ
๑.๑.๒ ควิามสามาริถท้�จิะทำาพฤติกิริริมเสริ้นั�น บุุคคลจิะมีีปฏิิกิิริิยาต่่อต่้านทางจิิต่ใจิ

เมีื�อถููกิลิดริอนจิากิกิาริทำาพฤต่ิกิริริมีน้�น ซึ่ึ�งเป็นพฤต่ิกิริริมีที�ต่นสามีาริถูทำาได้ แต่่หากิบุุคคลริ้บุริู้ว่่าต่น
ไมี่มีีคว่ามีสามีาริถูที�จิะทำาพฤต่ิกิริริมีเสริีน้�น บุุคคลผูู้้น้�นกิ็จิะไมี่มีีปฏิิกิิริิยาต่่อต่้านทางจิิต่ใจิ เชิ่น กิาริห้ามี

บุุคคลเข้าไปในกิริงสิงโต่ในสว่นส้ต่ว่์ นายหนึ�งไมี่เคยฝึึกิสิงโต่มีากิ่อน กิ็จิะไมี่มีีปฏิิกิิริิยาต่่อต่้านทางจิิต่ใจิ
ในเริื�องนี�

2/12/2565 BE 14:48
_22-0789(114-134)7.indd 116 2/12/2565 BE 14:48
_22-0789(114-134)7.indd 116