Page 165 - 22-0722 EBOOK
P. 165
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๖ ฉบัับัที่่� ๓ กัันยายน-ธัันวาคม ๒๕๖๔
ศาสตราจารย์์กิิตติคุุณ นพ.วิิศิษฏ์์ สิตปรีชา 155
ข้องชุีวิตแลัะหลัาย ๆ ส่ิ�งในโลัก ตั�งแต่อริยส่ัจ ๔ คุ่อ ทุกข้์ ส่มุทัย นิโรธิ มรรคุ ในร้ป็ธิรรมจักรถู่ง
สุ่ริยจักรวาลัแลัะวัตถูุ เชุ่น นาฬิิกา ลั้อรถูหมุน กังหันซึ่่�งหมุนเป็็นวงกลัม การหมุนเป็็นการพัฒนาซึ่่�งอาศัย
พลัังงาน วงป็ี (annual ring) ข้องต้นไม้เป็็นวงกลัมแส่ดงถู่งการเจริญเติบัโตซึ่่�งอาศัยพลัังงาน รถูยนต์
ก็ต้องมีนำ�ามันเป็็นพลัังงานให้หมุน ข้าดนำ�ามันรถูยนต์ก็หยุด ชุีวิตก็ต้องพัฒนาเพ่�อให้ชุีวิตดำาเนินต่อไป็
โดยมีเป็้าหมาย มีคุวามมุ่งมั�น ถู้าข้าดเป็้าหมายแลัะไม่พัฒนา ชุีวิตก็หยุดเชุ่นเดียวกับัรถูยนต์ที�ข้าดนำ�ามัน
งานที�ทำาทุกชุนิดทั�งงานใหม่แลัะงานที�ทำาอย้่แลั้ว ต้องพิจารณาส่ถูานภาพข้องส่ิ�งแวดลั้อม
ที�อาจกระทบังานที�ทำา คุำาน่งถู่งภ้มิศาส่ตร์ ภ้มิอากาศ เศรษฐศาส่ตร์ ส่ิ�งแวดลั้อม เศรษฐกิจ ส่ังคุม
ป็ระชุากร การเม่อง วิทยาศาส่ตร์แลัะเทคุโนโลัยี มีการทบัทวน วิเคุราะห์ ส่ังเคุราะห์อย่างลัะเอียด
ด้วยป็ัญญาซึ่่�งต้องแส่วงหา ในพุทธิศาส่นา ป็ัญญาป็ระกอบัด้วยสุ่ตมยป็ัญญา จินตามยป็ัญญา
ภาวนามยป็ัญญา สุ่ตมยป็ัญญาเกิดจากการได้ฟัังมาก อ่านมาก จินตมยป็ัญญาเกิดจากฟัังแลั้วคุิดแลัะ
จำาให้เข้้าใจ ส่่วนภาวนามยป็ัญญาเกิดจากการป็ฏ์ิบััติ ป็ัญญาเกิดจากการได้ฟััง ตั�งจิตพิจารณาแลัะป็ฏ์ิบััติ
ในส่มัยหน่�งคุร้ส่อนเด็กให้ร้้จัก สุ่ จิ ป็ุ ลัิ ซึ่่�งหมายถู่ง ฟััง คุิด ถูาม เข้ียน เป็็นการฝึึกให้เกิดป็ัญญา
ตั�งแต่เด็ก ซึ่่�งเป็็นการส่อนที�ดีมากแลัะหายไป็ในป็ัจจุบััน คุำาส่อนข้องข้งจ่�อ I hear I forget, I see
I remember, I do I understand ฟัังเฉย ๆ มักลั่ม เห็นแลั้วจำาได้ แต่ถู้าได้ทำา ก็เข้้าใจ ทั�งการส่อน
ข้องคุร้แลัะข้องข้งจ่�อส่่�อคุวามหมายอย่างเดียวกันในพระพุทธิศาส่นา “การคุบักับับััณฑิิตเป็็นมงคุลั”
เป็็นมงคุลัข้้อส่องในมงคุลัส่้ตร การคุบักับับััณฑิิตหร่อผ้้มีป็ัญญาทำาให้เจริญป็ัญญา ส่มคุวรแก่การป็ฏ์ิบััติ
แลัะเป็็นกลัยุทธิ์อย่างหน่�งข้องการส่ร้างป็ัญญา
การเริ�มต้นข้องงานทุกชุนิดต้องมีการทบัทวน วิเคุราะห์แลัะส่ังเคุราะห์ ซึ่่�งแส่ดงคุุณภาพ
ข้องงานแลัะกำาหนดงานที�คุวรจะทำาต่อไป็ในอนาคุต งานที�ดีต้องมีนวภาพ เป็็นงานใหม่ ไม่ซึ่ำ�าซึ่้อน
คุำาน่งถู่งส่ิ�งแวดลั้อมแลัะธิรรมชุาติอย่างกว้างข้วาง นวภาพจ่งมีคุวามหมายกว้าง แส่ดงถู่งการพัฒนาแลัะ
ส่ามารถูมองเห็นได้ด้วยป็ัญญาส่ำาหรับัป็รัชุญานั�นหมายถู่งป็ัญญาระดับัส่้ง คุ่อ ป็ัญญากับัจินตนาการ
ซึ่่�งมองไม่เห็นแต่คุิดให้ลั่กซึ่่�งลังไป็อีก จากป็ัจจุบัันย้อนส่้่อดีตแลัะอนาคุต จินตนาการคุ่อการส่ร้างภาพ
ให้เกิดคุวามส่ร้างส่รรคุ์จากการได้เรียนร้้ศาส่ตร์ ธิรรมชุาติแลัะส่ิ�งแวดลั้อมมาก่อน การมองส่ิ�งที�มองเห็น
รอบั ๆ ตัวเราคุ่อ vision การศ่กษาส่ิ�งที�เห็นทำาให้เกิดป็ัญญา เม่�อรวมกับัจินตนาการซึ่่�งเรามองไม่เห็น
ทำาให้ได้ป็รัชุญาซึ่่�งเป็็นป็ัญญาในหลัายมิติ จินตนาการย้อนยุคุส่้่อดีตทำาให้เข้้าใจยุคุต่าง ๆ ข้องโลัก
แลัะส่ิ�งที�มีชุีวิต เชุ่น ไดโนเส่าร์ในยุคุ Mesozoic ทำาให้เข้้าใจวิวัฒนาการข้องส่ัตว์เลั่�อยคุลัาน จินตนาการ
ส่้่อนาคุตข้องโลักร้อนซึ่่�งก่อให้เกิดป็ัญหาหลัายอย่าง โลักร้อนมาพร้อมกับัคุาร์บัอนไดออกไซึ่ด์ที�เพิ�มข้่�น
ในนำ�าทะเลั เอ่�อต่อการเจริญเติบัโตข้องแพลังก์ตอน (plankton) ทั�งที�มีพิษแลัะไม่มีพิษ ซึ่่�งเป็็นอาหาร
