Page 15 - Journal451
P. 15
วารสารราชบััณฑิิตยสภา
ปีีที่่� ๔๕ ฉบัับัที่่� ๑ มกราคม-เมษายน ๒๕๖๓
ศาสตราจารย์์สุกััญญา สุจฉาย์า 3
บทนั�า
การศึกษัาคติชนวิทยู่า (folklore) ในป็ระเทศไทยู่เริ�มต้นการเร่ยู่นการสอนและวิจัยู่อยู่�าง
จริงจังในช�วงหัลังทศวรรษั ๒๕๑๐ แต�การเก็บรวบรวมข้อม่ลวัฒนธรรมท้องถิ่ิ�นของไทยู่เกิด็ขึ�นก�อน
หัน้านั�น อิทธิพลของลัทธิล�าอาณีานิคมท่�เกิด็ขึ�นในช�วงคริสต์ศตวรรษัท่� ๑๙ ม่บทบาทผ่ลักด็ันใหั้
ชนชั�นนำาสยู่ามเด็ินทางสำารวจและทำาความร่้จักท้องถิ่ิ�นและกลุ�มชนต�าง ๆ ในราชอาณีาจักรสยู่าม
พระบาทสมเด็็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่่�หััวทรงเจริญรอยู่ตามแนวพระราชนิยู่มในการ
เสด็็จป็ระพาสหััวเมืองต�าง ๆ ของพระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่่�หััว สมเด็็จพระบรมชนกนาถิ่
ซัึ�งเป็็นยูุ่คแรกท่�พระมหัากษััตริยู่์เสด็็จพระราชด็ำาเนินไป็เยู่่�ยู่มเยู่่ยู่นราษัฎรในพระราชอาณีาจักร
อยู่�างใกล้ชิด็ แตกต�างจากพระมหัากษััตริยู่์ในอด็่ต ด็ังม่หัลักฐานป็รากฏว�า พ.ศ. ๒๔๐๑ และ ๒๔๐๖
ได็้ตามเสด็็จป็ระพาสหััวเมืองไทรบุร่ (ภาคใต้) และเมื�อป็ีขาล พ.ศ. ๒๔๐๙ ได็้ตามเสด็็จป็ระพาส
หััวเมืองฝ่่ายู่เหันือ ๗ วัน ขณีะท่�ทรงผ่นวชเป็็นสามเณีร เมื�อขึ�นครองราชยู่์ตั�งแต� พ.ศ. ๒๔๑๑ เป็็นต้นมา
พระองค์และพระบรมวงศานุวงศ์ผ่่้ใกล้ชิด็เป็็นกลุ�มบุคคลสำาคัญท่�ได็้เสด็็จป็ระพาสหััวเมืองภาคกลาง
และภาคใต้หัลายู่ครั�ง ยู่กเว้นภาคเหันือและอ่สานซัึ�งในสมัยู่นั�นการคมนาคมยู่ากลำาบากกว�าภาคอื�น
การเสด็็จพระราชด็ำาเนินแต�ละครั�ง ทำาใหั้เกิด็การบันทึกวัฒนธรรมชาวบ้านในท้องถิ่ิ�นต�าง ๆ ไว้เป็็น
จำานวนมากในพระราชนิพนธ์ป็ระเภทจด็หัมายู่เหัตุรายู่วัน บันทึกป็ระจำาวัน พระราชหััตถิ่เลขา
ความเร่ยู่งต�าง ๆ ทั�งร้อยู่แก้วและร้อยู่กรอง ตลอด็จนภาพถิ่�ายู่ต�าง ๆ พระบาทสมเด็็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยู่่�หััวจึงเป็็นผ่่้ม่บทบาทสำาคัญในการเก็บรวบรวมข้อม่ลวัฒนธรรมชาวบ้านหัรือท่�นักวิชาการ
เร่ยู่กว�า คติชน
ข้อม่ลคติิชนัท่�ปรากฏในัพระราชนัิพนัธ์์ประเภทบันัทึกการเด็ินัทางของพระบาทสมเด็็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่่�หััว
ผ่่้วิจัยู่ได็้รวบรวมข้อม่ลคติชนท่�ป็รากฏในพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยู่่�หััว จำานวน ๑๗ เล�ม ได็้แก�
๑. กลอนระยู่ะทางเรื�องตามเสด็็จไทรโยู่ค ใน กลอนัได็อร่ซึึมทราบ ติามเสด็็จไทรโยู่ค
โคลงนัิราศท้าวสุภัติติิการภักด็่ และกลอนันัาร่รมยู่์. หันังสืออนุสรณี์ในงานพระราชทาน
เพลิงศพ หัม�อมเจ้าอมรสมานลักษัณี์ กิติยู่ากร ต.จ. ๑๑ กันยู่ายู่น พ.ศ. ๒๕๑๑.
๒. จด็หัมายู่เหัติุพระราชกิจรายู่วันัในัรัชกาลท่� ๕ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๑๑-ปีระกา พ.ศ. ๒๔๑๖.
คณีะกรรมการจัด็พิมพ์เอกสารทางป็ระวัติศาสตร์ สำานักนายู่กรัฐมนตร่, ๒๕๑๖.
