สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

90 กวีวัจน์วรรณนา สุเทษณ์ขอให้นางรับรักพระองค์ก่อน นางก็ยังปฏิเสธ ท� ำให้สุเทษณ์ โกรธมากและสาปให้นางกลายเป็นดอกกุหลาบไปตลอดกาล เมื่อ พระชัยเสนรู้ความจริงก็ออกตามหามัทนาแต่ไม่ทันการณ์ นางได้กลาย เป็นดอกกุหลาบไปเสียแล้วพระชัยเสนจึงน� ำต้นกุหลาบกลับไปยังเมือง หัสตินาปุระ วรรคทองบทนี้อยู่ในตอนพระชัยเสนและมัทนากล่าวค� ำสาบาน รักต่อกัน ความหมายของวรรคทอง วรรคทองบทนี้เป็นค� ำพูดของพระชัยเสน ที่กล่าวพรรณนาอารมณ์ ความรู้สึกของหนุ่มสาวยามแรกรัก พระชัยเสนกล่าวว่า บรรยากาศ ยามเช้าที่มีแสงอ่อน ๆ ของดวงอาทิตย์แรกขึ้นส่องสว่างสดใส ไม่ต่าง กับจิตใจอันรื่นเริงเบิกบานของผู้ที่เริ่มรักกันใหม่ๆ แสงอาทิตย์ยามแรก ขึ้นที่สว่างเรืองรองจับท้องฟ้านั้นงดงามเพริศพริ้งเพียงใด ความรู้สึก ของหญิงชายเมื่อเริ่มมีความรักเกิดขึ้นในใจก็สว่างไสวชื่นบานเพียงนั้น ความดีเด่น วรรคทองบทนี้เป็นบทพรรณนาอารมณ์ความรู้สึกของหนุ่มสาวยาม แรกรักที่งดงามซาบซึ้งใจที่สุดบทหนึ่ง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า เจ้าอยู่หัวทรงคัดสรรองค์ประกอบและกลวิธีทางวรรณศิลป์ต่าง ๆ มา จัดวางอย่างประณีตบรรจงและประสานกลมกลืนเพื่อน� ำเสนอภาพ และอารมณ์ความรู้สึกได้อย่างซับซ้อนและทรงพลัง ความประสาน กลมกลืนที่เด่นชัดประการแรกคือความกลมกลืนของฉากและอารมณ์ ความรู้สึกของตัวละคร ในเรื่องนี้ ความรักของพระชัยเสนและมัทนา เริ่มขึ้นเมื่อทั้งสองได้พบกันครั้งแรกในตอนเย็น ความร้อนรุ่มใจจาก รักแรกพบท� ำให้หนุ่มสาวทั้งสองออกมาเผยความรู้สึกที่มีต่อกันใน ช่วงกลางคืน และบทฝากรักได้ด� ำเนินต่อเนื่องมาจนกระทั่งมัทนารับ รักพระชัยเสนและทั้งคู่กล่าวค� ำสาบานรักต่อกันในตอนที่พระอาทิตย์ เริ่มทอแสงจับขอบฟ้า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวจึง ทรงพรรณนาภาพความงดงามของยามรุ่งอรุณเปรียบเทียบกับความ แช่มชื่นเบิกบานในจิตใจของหนุ่มสาวจากความสมหวังในรัก โดยทรง �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 90 8/8/2557 BE 3:09 PM