สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

89 มัทนะพาธาได้รับยกย่องจากวรรณคดีสโมสรว่า “..เป็นหนังสือ แต่งดีเพราะทรงพระราชด� ำริใช้ค� ำฉันท์เป็นบทละครพูด อันเป็นของ แปลกในกระบวนวรรณคดีและแต่งได้โดยยาก ยังไม่เคยมีกวีคนใดได้ พยายามแต่งมาแต่ก่อน อีกประการหนึ่ง ในทางภาษาซึ่งทรงปรุงชื่อตัว ละครและภูมิประเทศถูกต้องตามยุคแห่งภารตวรรษอันจ� ำนงให้เป็น ตัวเรื่อง นับว่ารูปเรื่องปรุงดี จะแต่งได้แต่ด้วยพระปรีชาและสุตาญาณ อันกว้างขวาง...” เนื้อหาของบทประพันธ์ มัทนะพาธาเป็นบทละครพูดที่พระบาทสมเด็พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่- หัวทรงสร้างเนื้อเรื่องขึ้นเอง โดยทรงสมมุติให้เรื่องเกิดในอินเดียโบราณ เนื้อเรื่องกล่าวถึงสุเทษณ์เทพบุตรซึ่งหลงรักเทพธิดามัทนาแต่นางไม่รัก ตอบ แม้ว่าสุเทษณ์จะพยายามเพียงใด มัทนาก็ปฏิเสธจนท� ำให้สุเทษณ์ โกรธและสาปนางให้จุติไปเกิดเป็นดอกกุหลาบในแดนมนุษย์ โดยมีข้อ ก� ำหนดว่า ในวันเพ็ญของทุก ๆ เดือน ดอกกุหลาบจะกลับเป็นหญิง สาวได้ ๑ วัน ๑ คืน ต่อเมื่อมีความรัก มัทนาจึงจะคงร่างเป็นหญิงสาว ตลอดไปหากนางได้รับความทุกข์เพราะความรักแล้ววิงวอนต่อสุเทษณ์ สุเทษณ์จะถอนค� ำสาปให้นางกลับไปเป็นนางฟ้าตามเดิม เมื่อมัทนาลงมาเกิดในโลกมนุษย์พระฤษีกาละทรรศินซึ่งมีอาศรม อยู่กลางป่าหิมะวันได้ขุดต้นกุหลาบไปปลูกไว้ที่อาศรม วันที่นางกลาย เป็นมนุษย์ พระฤษีก็รักใคร่เลี้ยงดูนางเหมือนลูก วันหนึ่งพระชัยเสน กษัตริย์แห่งกรุงหัสตินาปุระเสด็จประพาสป่าเพื่อล่าสัตว์ และได้ตาม กวางไปจนถึงอาศรมพระฤษี เมื่อได้พบนางมัทนาก็เกิดความรัก หลัง จากทั้งคู่สาบานรักต่อกัน มัทนาก็ไม่ต้องกลับเป็นกุหลาบอีก ต่อมา พระชัยเสนพานางกลับเข้าเมือง นางจัณฑีพระมเหสีเกิดความหึงหวง และแค้นใจที่พระชัยเสนรักนางมัทนา จึงขอให้พระบิดาซึ่งครองแคว้น มคธยกทัพมาตีกรุงหัสตินาปุระ ขณะเดียวกันก็ท� ำอุบายใส่ความว่า มัทนารักกับศุภางค์ทหารเอกของพระชัยเสนพระชัยเสนหลงเชื่อจึงสั่ง ให้ประหารชีวิตทั้ง ๒ คนเสีย แต่เพชฌฆาตเกิดความสงสาร จึงปล่อย ทั้งสองไป ศุภางค์ออกไปรบและเสียชีวิตในสนามรบ ส่วนมัทนากลับ ไปที่อาศรมฤษีกาละทรรศินแล้วทูลขอให้สุเทษณ์รับตนกลับสวรรค์ อ้าอะรุณแอร่มระเรื่อรุจี มัทนะพาธา �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 89 8/8/2557 BE 3:09 PM