สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

71 ความดีเด่น ความดีเด่นของวรรคทองบทนี้อยู่ที่การแสดงให้เห็นความยิ่งใหญ่ ของความกรุณาซึ่งเป็นคุณธรรมส� ำคัญยิ่งที่มนุษย์พึงมี กวีแสดงความ ยิ่งใหญ่นี้ด้วยการอธิบายโดยตรงสลับกับการใช้ภาพพจน์เปรียบเทียบ เพื่อให้ผู้อ่านเกิดความเข้าใจได้อย่างแจ่มแจ้ง บทประพันธ์นี้เริ่มต้นด้วย การอธิบายอย่างตรงไปตรงมาว่า ความกรุณาปรานีนั้นเป็นสิ่งที่ “จะ มีใครบังคับ” ให้เกิดขึ้นในใจและมีให้แก่ผู้ใดหาได้ไม่ การเปรียบเทียบ ความกรุณาปรานีกับสายฝน“อันชื่นใจ” ซึ่ง “หลั่งมาเอง” จากสรวง สวรรค์ “สู่แดนดิน” เป็นการสร้างภาพพจน์อันงดงามที่สื่อความหมาย ได้อย่างซับซ้อนทรงพลังยิ่ง ภาพสายฝนที่รินหลั่งลงมาอย่างต่อเนื่อง ไม่ขาดสาย สร้างความชื่นเย็นแก่โลกและมวลมนุษย์ที่อาศัยอยู่บนผืน แผ่นดินเบื้องล่าง ท� ำให้ผู้อ่านเกิดความตระหนักรู้ว่าความกรุณาเป็นสิ่ง ที่มนุษย์สามารถมอบให้แก่กันได้อย่างต่อเนื่องไม่มีวันหมดทั้งยังมีคุณ อันยิ่งใหญ่เพราะสามารถต่อชีวิตและสร้างความสุขอันชื่นเย็นแก่มนุษย์ ไม่ต่างจากน�้ ำซึ่งเป็นธาตุอันจ� ำเป็นในการด� ำรงรักษาชีวิต การที่ความ กรุณาอยู่เหนือการบังคับควบคุมของมนุษย์ ท� ำให้ความกรุณามีความ ศักดิ์สิทธิ์สูงส่ง เป็นของขวัญจาก “ฟากฟ้าสุราลัย” ที่เทพประทานให้ แก่มนุษย์โดยไม่หวังผลตอบแทนเช่นเดียวกับน�้ ำฝนที่ตกลงมาเองตาม ธรรมชาติ ความเปรียบนี้ช่วยสื่อสารส� ำคัญของบทละครที่ว่าด้วยการ ให้อย่างอิสระโดยไม่หวังผลตอบแทนได้อย่างงดงามและกระชับรัดกุม ในการอธิบายให้เห็นพลังอ� ำนาจของความกรุณาซึ่งมีลักษณะเป็น นามธรรม กวีเลือกใช้จินตภาพเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์เพื่อสื่อให้เห็น ก� ำลังอัน “เลิศพลังอื่นทั้งสิ้น” ได้อย่างแจ่มแจ้ง กวีเปรียบเทียบพระ มหากษัตริย์ที่กอปรด้วยความกรุณาปรานีว่าเหมือนมี “วราภรณ์” อัน งดงามเป็นเครื่องประดับพระเกียรติ อาภรณ์นี้มีความรุ่งเรืองสุกสว่าง ยิ่งว่าพระมหามงกุฎ แม้กระทั่งพระแสงศัสตราวุธก็ยังไม่ยิ่งใหญ่ล�้ ำ เลิศเท่า “การุณยธรรม” ซึ่งตั้งมั่นอยู่ในพระทัยของพระมหากษัตริย์ กวีอธิบายว่าความกรุณาปรานีเป็นสิ่งประเสริฐกว่าเครื่องประกอบ พระอิสริยยศทั้งหมดเพราะเป็นคุณลักษณะอันส� ำคัญของเทพผู้ทรง อันว่าความกรุณาปรานี เวนิสวานิช �������������� 5 of 5_140809_CC.indd 71 8/8/2557 BE 3:09 PM